450
Sức khỏe thật sự bắt đầu từ tâm an lạc
Khi tâm được an lạc và lành mạnh, thì dù thân thể có ốm đau, tâm an ấy vẫn có khả năng tác động ngược lại, giúp thân hồi phục, nhẹ nhàng và khỏe mạnh hơn.
Một tâm an tĩnh có thể làm dịu cơn đau, làm tan biến sự bồn chồn, làm vơi đi khổ của thân xác. Ít nhất, tâm an lành ấy giúp ta có thể kham nhẫn và chấp nhận những bất ổn của thân một cách bình thản, kiên cường.
Thân và tâm vốn đều vô thường - thay đổi từng sát-na, không cố định, không bền lâu. Vì vậy, chánh niệm (sati) được sinh ra từ tâm chưa vững vàng cũng dễ dao động, dễ mất. Người hành giả cần rèn luyện để giữ chánh niệm liên tục, để tâm không trôi về quá khứ, không phóng tới tương lai, mà an trú trong giây phút hiện tại.
Khi ta quan sát tâm bằng chính tâm, ta học được cách hiểu tâm và làm chủ tâm. Nhờ đó, ta biết tâm đang ở trạng thái nào - thiện hay bất thiện, sáng suốt hay mê mờ, tĩnh lặng hay xao động - để rồi từng bước chuyển hóa nó.
Sự tu tập không nằm ở chỗ trốn chạy hay cưỡng ép cảm xúc, mà là nhìn thẳng vào nó bằng tuệ giác. Khi đau, biết rằng đang có đau. Khi vui, biết rằng đang có vui. Khi tâm loạn, biết tâm loạn. Khi tâm tĩnh, biết tâm tĩnh. Chỉ cần nhận biết thuần túy, không phán xét, không đồng hóa. Đó chính là sức mạnh của chánh niệm - nền tảng của sự chữa lành từ bên trong.
Trên con đường tu tập, hành giả cần học cách nhận diện và chuyển hóa các loại tâm: tâm bất thiện, tâm vô minh, tâm tham ái, dính mắc, sợ hãi, bất mãn, bồn chồn… Tất cả đều phát sinh từ vô minh (avijjā) và chỉ có thể được hóa giải bằng trí tuệ (vijjā). Muốn có trí tuệ, phải thực hành ba nền tảng: bố thí (dāna), giữ giới (sīla) và tu tập thiền định (bhāvanā).
Bố thí giúp mở rộng tâm, làm giảm lòng tham. Giữ giới thanh lọc thân và khẩu, giúp tâm vững vàng. Thiền định gom tâm, làm phát sinh định (samādhi) và tuệ (paññā).
Khi tâm an trú, trí tuệ tự nhiên sinh khởi. Lúc ấy, hành giả thấy rõ mọi pháp đúng như thật: vô thường (anicca), khổ (dukkha) và vô ngã (anattā). Khi thấy rõ như vậy, vô minh chuyển thành trí tuệ; tham (lobha) chuyển thành vô tham (alobha); sân (dosa) chuyển thành tâm từ (mettā). Tâm trở nên nhẹ nhõm, không còn bị ràng buộc bởi thân hay cảnh.
Chính vì không làm chủ được tâm nên con người rơi vào khổ (dukkha). Khi làm chủ được tâm, khi tâm không còn bị chi phối bởi tham - sân - si, đó chính là hạnh phúc chân thật, là an lạc tối thượng. Người biết điều phục tâm không còn sợ hãi trước bệnh tật, mất mát hay cái chết, vì họ thấy rõ thân này vốn vô thường: sinh rồi diệt, có rồi mất.
Chỉ có tâm được tu dưỡng, được soi sáng bằng tuệ giác mới thật sự mang lại sức khỏe, bình an và tự do. Do đó, sức khỏe thật sự không chỉ là thân thể không bệnh, mà còn là một tâm sáng suốt, quân bình, không dao động giữa được - mất, khen - chê, thuận - nghịch.
Một tâm như thế chính là nền tảng của mọi hạnh phúc, là gốc rễ của sự chữa lành và con đường đưa đến giải thoát. Khi thân bệnh, nếu biết nương nơi tâm tỉnh giác, ta sẽ thấy rằng: “bệnh là bệnh của thân, không phải bệnh của tâm”. Khi tâm sáng, thân yếu cũng nhẹ nhõm. Nhưng nếu tâm tối, thân mạnh cũng hóa nặng nề.
Vì vậy, hãy chăm sóc thân bằng trí tuệ và chăm sóc tâm bằng chánh niệm. Ai biết điều phục tâm mình, người ấy đã biết con đường an lạc. Ai làm chủ được tâm, người ấy đã tìm thấy sức khỏe chân thật - sức khỏe của tuệ giác, của tâm giải thoát, của Niết-bàn.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Hạnh phúc trong đạo là hiểu và thương người hơn
Phật giáo thường thức
12:30 30/11/2025
Có nhiều người khi mới biết đạo, mới hiểu chút chút về vô thường – khổ – không – vô ngã…là bắt đầu muốn buông hết.
Không nuôi cha mẹ có phải là tội lỗi?
Phật giáo thường thức
11:55 30/11/2025
Hỏi: Bạch Thầy, chúng ta có sai khi rời bỏ cha mẹ mình không ạ? (Ý người hỏi: “Nếu con không nuôi cha mẹ lúc tuổi già thì có bị đọa địa ngục không?”)
Không thấy thân bất tịnh nên khởi dục, vì khởi dục nên tạo nghiệp
Phật giáo thường thức
10:45 30/11/2025
Thấy bất tịnh để trừ dục; thấy vô thường để bỏ chấp; thấy mong manh để phát tâm cầu giải thoát. Khi thân không còn là chỗ tựa vững chắc, ta sẽ quay về nương nơi tâm sáng; khi không còn xem thân là ngã, ta sẽ thấy được phần chân thật chưa từng sinh diệt.
Vì sao lúc lâm chung cần trợ niệm cho người sắp mất?
Phật giáo thường thức
10:42 30/11/2025
Nếu như người bệnh đã chết thì việc niệm Phật sẽ giúp được gì cho họ? Thật ra, tuy người vừa mới tắt thở, nhưng thần thức vẫn chưa hồn tồn lìa khỏi thân xác, nơi họ sẽ được sanh về chỗ thiện ác chưa được quyết định. Ngay lúc này, giúp họ niệm Phật thì tác dụng sẽ vô cùng to lớn, phải biết rằng khi người lúc gần chết cũng chính là lúc đến ngã rẽ của hai đường thiện, ác.
Xem thêm
