Bởi vì rõ ràng là ta rất mong muốn làm cho bản thân, gia đình và người thân ta sống vui vẻ hạnh phúc thảnh thơi, chứ đâu có ai điên gì tự làm cho mình và người thân mình khổ. Ta cứ cho rằng hoàn cảnh éo le nghiệt ngã, người khác ganh ghét gây khổ đau cho ta, rồi ta than trời trách đất, than thân trách phận, trách cứ người thân bạn bè đồng nghiệp...làm ta khổ. Nhưng thực tế là chính ta đã làm cho bản thân mình phiền muộn khổ đau.

Điều này mới nghe tưởng chừng như nghịch lý, nhưng nếu ta tỉnh giác tinh tế quan sát lời nói, việc làm, hành vi, suy nghĩ của bản thân ta một cách sâu sắc thì ta thấy đúng là chính ta làm ta khổ, không ai khác.

Chuyển hoá khổ đau

Nói rõ hơn là:

Những thói hư tật xấu của bản thân ta làm ta phiền khổ

Những tính khí bất thiện của ta làm ta phiền khổ

Những nghiệp chướng do ta đã tạo ra hoặc đang gây ra làm ta khổ não

Những suy nghĩ tiêu cực bất thiện, nhận thức sai lầm gây phiền não cho ta

Những hành vi việc làm sai trái gây phiền khổ cho ta

Những lời nói dối ác lươn lẹo gây phiền khổ cho ta

Tính tham lam quá độ gây phiền khổ cho ta

Tích ích kỷ nhỏ nhen ganh ghét gây phiền khổ cho ta

Tính giận hờn nóng nảy bợp chợp gây phiền khổ cho ta...

Tính hơn thua chấp cố vướng mắc của ta gây khổ cho ta

Tóm lại, do ta không hiểu rõ muốn sống an vui hạnh phúc thì phải tu tâm dưỡng tính, bỏ ác làm lành hướng thiện; bỏ tham đắm sân si học từ bi độ lượng, buông xả theo lời Phật dạy nên ta khổ.

Những tâm tính bất thiện xấu ác luôn làm ta đau khổ. Chỉ khi nào, tâm ta được điều phục, được kiểm soát, được tu tập, được tỉnh giác, được nhu nhuyến, được mở rộng... thì ta mới có cuộc sống an vui hạnh phúc thảnh thơi được. Đây là điều chắc thật.

Tâm có tu sẽ bớt gây khổ

Tâm có tu sẽ bớt gây nghiệp

Tâm có tu sẽ được an lạc thư thái

Ta trách người

Làm ta khổ

Quán xét thâm sâu

Chính nghiệp của ta

Làm ta khổ