Trong bối cảnh kinh tế thị trường, người làm kinh doanh luôn đứng trước áp lực cạnh tranh, phải tối đa hoá lợi nhuận để tồn tại và phát triển trên thương trường. Điều này khiến một số người làm kinh doanh bỏ qua các giá trị đạo đức – xã hội, thực hiện các việc làm gây tổn hại đến con người, thiên nhiên và môi trường chỉ để thu lại mức lợi nhuận cao nhất. 

Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng tư duy đạo Phật vào kinh doanh như là một giải pháp hiệu quả cho vấn đề trên. Từ hàng nghìn năm qua, kinh doanh theo giáo lý nhà Phật là lấy hạnh phúc con người và hòa hợp với thiên nhiên làm mục tiêu chủ đạo. Đức Phật dạy nếu một người có năng lực làm giàu nhờ công sức và trí tuệ của chính mình, và biết sử dụng của cải vật chất đó làm lợi mình lợi người thì rất tốt, còn đạt được giàu có do lừa dối để lợi mình hại người thì không được.

Đức Phật cũng răn dạy cư sĩ Phật tử không được buôn bán và cũng không nên khuyến khích người khác làm, dù lợi nhuận thu được rất cao, gồm: không buôn bán vũ khí, không buôn bán người, không buôn bán các chất gây say, không buôn bán thịt, không buôn bán thuốc độc.

Như vậy, doanh nhân phải phân biệt phải - trái, thiện - ác, hoạ - phúc trong các hoạt động kinh doanh. Để làm giàu một cách chân chính, doanh nhân cần phải tuân thủ pháp luật, tuyệt đối tránh thực hiện các việc sai trái lương tâm, đạo đức, trái luân thường đạo lý trong xã hội, không tham gia năm loại hình kinh doanh phi pháp và không phá huỷ môi trường sinh thái để giữ gìn lương tri của mình. Ví dụ, doanh nhân và doanh nghiệp cần có đức tính chân thật, phải cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho người tiêu dùng, niêm yết giá rõ ràng, cũng như phải giải quyết kịp thời các khiếu nại về hàng hoá, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh. Nếu các doanh nghiệp và doanh nhân làm việc với tâm trong sáng, lợi mình nhưng cũng không quên cái lợi của người khác thì sẽ có quả báo tốt đẹp. Ngược lại, nếu quá toan tính tư lợi, tâm không an lành thì mãi chỉ là người nghèo trên mọi phương diện.

Ngoài ra, theo quan điểm “không ai giàu có nếu cố bám lấy của cải, không ai được lạc thú nếu cố tìm lạc thú” của Phật giáo, các Phật tử là doanh nhân sẽ coi tiêu dùng là phương tiện cho hạnh phúc con người, nên mục tiêu là phải đạt hạnh phúc cao nhất bằng cách tiêu dùng ít nhất. Lúc này hàng hoá tạo ra phải đạt giá trị sử dụng cao nhất, song lại tốn ít chi phí tạo ra nhất, hướng tới việc khai thác, sử dụng các nguồn lực cần thiết một cách bền vững.

Bên cạnh đó, Phật giáo luôn đề cao về sự ý thức khả năng tiến bộ không giới hạn của con người, sống và làm việc theo tinh thần duyên khởi tính, khiến người Phật tử làm việc khẩn trương tối đa, và luôn luôn học hỏi ở người khác giỏi hơn mình. Học hỏi rất chăm chỉ, người Phật tử thấy không cần phải phát hiện lại những điều mà người khác đã tìm ra được, qua một quá trình lao động khó nhọc. Cho nên, khi người Phật tử khởi sự kinh doanh sẽ luôn nỗ lực tối đa, cải thiện tối đa, đối với cá nhân cũng như toàn bộ doanh nghiệp khi cần thiết, để thích ứng với hoàn cảnh đổi mới, tiến tới cung cấp các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng tốt, đáp ứng đúng nhu cầu của thị trường.

Cuối cùng, khi thu được lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, Đức Phật dạy chúng ta phải biết sử dụng lợi nhuận có ý nghĩa, bằng cách chia lợi nhuận làm ba phần, phần thứ nhất vào vốn cũ, phần thứ hai để chi tiêu cho nhu cầu gia đình, và phần thứ ba dùng làm việc công ích xã hội gồm những việc từ thiện, hay cúng dường Tam bảo, phát triển đạo pháp. Việc này làm lợi ích cho nhiều người và tạo ra phước báo làm hành trang cho cuộc sống giàu có, bền vững trong một đời cho đến nhiều đời.

Có thể thấy, doanh nhân chân chính tham gia kinh doanh không chỉ nhằm đem lại đời sống vật chất đầy đủ cho gia đình mình mà còn để đóng góp vào sự thịnh vượng chung của xã hội, làm cho cuộc sống có ý nghĩa hơn và góp phần ổn định xã hội, từ đó thúc đẩy xã hội ngày càng phát triển bền vững hơn.

Doanh nhân cần phải tiếp cận trạng thái tâm lý thiện lương như khôn ngoan, từ bi, tử tế, hài lòng, trấn áp các tâm tạo ác nghiệp như sợ hãi, tức giận, bất mãn, đố kỵ…

Từ bi là một trạng thái tâm trí tuyệt vời và hiệu quả nhất mà con người tạo ra. Chất lượng của lòng từ bi được xem là mục tiêu tối thượng của Phật giáo. Một doanh nhân có tinh thần của lòng từ bi sẽ giúp doanh nghiệp phát triển hài hòa, đầm ấm, không tranh giành ảnh hưởng phi pháp, bóc lột công nhân, làm hàng gian hàng giả, thiếu lương tâm nghề nghiệp với khách hàng. Từ bi (karuna) mô tả ý định, khả năng làm giảm và biến đổi sự khổ đau trong chúng ta và người khác.

Tinh thần từ bi còn đem đến sự hài lòng vui sướng dễ dàng kết nối với các đối tác và doanh nghiệp khác. Dustin Moskovitz, người đồng sáng lập Facebook, nói rằng Phật pháp đã giúp ông ấy trở thành một nhà lãnh đạo giàu lòng trắc ẩn và đạo đức. Ông đã đóng góp hàng triệu đô-la vì những mục đích Phật giáo như xây tu viện mới ở Campuchia. Richard Branson, tỷ phú sáng lập Virgin Group, tuyên bố rằng Phật pháp khiến ông trở thành một nhà lãnh đạo có “chánh niệm” và luôn tỉnh thức.

Doanh nhân cần phải tuân theo chánh nghiệp, có nghĩa là hành động có tác ý, bao gồm cả thân, khẩu, ý tạo tác trong đời sống cần phải sáng suốt chân chánh. Hành động, lời nói, ý nghĩ theo lẽ phải, biết tôn trọng quyền sống chung của mọi người, mọi loài, không gây tổn hại đến danh dự, nghề nghiệp, tài sản, danh giá và địa vị của kẻ khác.

Đồng thời doanh nhân phải tôn trọng chánh mạng, nghĩa là sống một cách chân chánh bằng nghề nghiệp lương thiện, chính đáng không bóc lột, xâm hại đến lợi ích chung của người khác, không lừa dối gạt người. Sống thanh cao, đúng Chánh pháp không mê tín.