450
Chánh niệm là cánh cửa đầu tiên trở về hiện tại
Có lẽ, bất kỳ ai bước chân vào con đường tu học, dù là trong truyền thống Phật giáo hay qua các dòng chảy tâm linh hiện đại, đều từng nghe đến hai chữ Chánh niệm. Người ta dịch Chánh niệm sang tiếng Anh là Mindfulness.
Trong vài thập niên trở lại đây, từ khóa này đã trở nên quen thuộc, đi vào học đường, bệnh viện, doanh nghiệp, và cả những khóa thiền phổ thông khắp thế giới.
Thực hành chánh niệm là gì? Đơn giản là quay trở về với hiện tại bằng sự chú tâm. Hít vào, ta biết mình đang hít vào. Thở ra, ta biết mình đang thở ra. Bước một bước, ta biết mình đang bước. Ăn một miếng cơm, ta biết hương vị, độ nóng, sự nhai nuốt trong khoảnh khắc ấy. Như vậy, chánh niệm là một phương pháp giúp tâm ta từ trạng thái tán loạn trở về an trú nơi hiện tiền.
Chánh niệm giống như một ngọn đèn soi đường trong căn phòng tối. Khi tâm ta bị cuốn theo muôn ngàn lo lắng, ký ức, hay dự phóng tương lai, thì chánh niệm kéo ta trở về: “Ở đây, ngay bây giờ”.
Chánh niệm - chìa khóa nuôi dưỡng trí tuệ
Người thực tập chánh niệm thường nhận được nhiều lợi ích:
• Tâm bớt tán loạn, có điểm tựa.
• Giảm căng thẳng, lo âu, trầm cảm.
• Cảm thấy đời sống “có mặt” hơn, bớt trôi tuột đi trong vô thức.
• Trong đạo Phật, chánh niệm còn là một yếu tố của Bát Chánh Đạo, là nền tảng để phát triển tuệ giác.
Ví dụ, một người đi bộ trong công viên, nếu không có chánh niệm, họ sẽ vừa đi vừa nghĩ ngợi chuyện hôm qua, hay lo sợ cho ngày mai. Nhưng khi thực hành chánh niệm, họ thở, bước, và cảm nhận lá cây rung rinh, ánh nắng chạm vào da, tiếng chim ríu rít. Khoảnh khắc ấy trở nên sống động và bình an.
Nhưng nếu ta quan sát kỹ, trong sự thực hành chánh niệm luôn có một tác ý. Ta phải cố gắng giữ tâm không chạy đi. Ta phải nỗ lực chú tâm vào hơi thở, vào bước chân. Trong lời dạy thường nghe: “Phải giữ chánh niệm, đừng để mất chánh niệm”.
Ở đây, nảy sinh một nghịch lý:
• Càng cố giữ thì càng dễ mất.
• Còn người giữ thì vẫn còn cái ngã mong cầu, vẫn còn “tôi” đang làm một việc gì đó.
Như vậy, chánh niệm tuy quý báu, nhưng vẫn nằm trong pháp hữu vi – nghĩa là còn có sanh diệt. Có chánh niệm thì sẽ có thất niệm. Có giữ thì sẽ có mất. Đây chính là giới hạn của nó.
Vậy chánh niệm chỉ là tạm bợ, là vô ích sao? Không. Chánh niệm chính là nấc thang đầu tiên. Nó giúp tâm ta từ rối loạn trở nên có điểm tụ, giống như người leo núi phải bám vào dây, vào bậc thang, trước khi đứng trên đỉnh.
Nhưng nếu cứ mãi nắm chặt vào dây, ta sẽ không bao giờ biết cảm giác của đôi chân chạm đỉnh núi. Cũng vậy, chánh niệm là phương tiện, nhưng không phải cứu cánh. Nó mở cửa cho một sự nhận ra sâu hơn, nơi không còn cần phải nắm giữ hay cố gắng.
Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi bên tách trà. Thực hành chánh niệm, bạn sẽ cảm nhận hương trà, vị trà, hơi ấm lan trong miệng, sự chuyển động khi nuốt. Bạn biết rõ: “Tôi đang uống trà”.
Nhưng ở một tầng sâu hơn, có cái biết toàn bộ cảnh uống trà: người uống, tách trà, hương vị, cảm giác – tất cả đều hiện trong một trường nhận biết lặng sáng, không hề phân chia. Cái biết đó không cần gắng gượng, không cần giữ, vì vốn đã hiện hữu.
Khoảnh khắc này chính là cầu nối từ chánh niệm bước sang “trọn vẹn nhận biết”.
Chánh niệm là điểm khởi đầu quan trọng. Nó dạy ta quay về hiện tại, bớt tán loạn, an trú hơn trong đời sống. Nhưng ta cũng cần thấy giới hạn của nó, để không lầm chấp phương tiện là cứu cánh.
Chánh niệm như một cánh cửa. Bước qua cánh cửa đó, ta sẽ đi vào một không gian bao la hơn: trọn vẹn nhận biết – nơi không còn người giữ và cái được giữ, không còn sự nỗ lực níu kéo, mà chỉ còn tánh giác sáng ngời vốn sẵn.
Trích từ: Sống Thiền Trọn Vẹn Nhận Biết.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Tháp thoáng lời Kinh: Đà-la-ni
Phật giáo thường thức
15:07 19/11/2025
Thế Tôn! Nếu có thiện nam tử, thiện nữ nhơn hay thọ trì được kinh Pháp Hoa này, hoặc đọc tụng thông lẹ, hoặc biên chép quyển kinh, đặng bao nhiêu phước đức?”. Dược Vương từ chỗ ngồi đứng dậy lên tiếng thưa hỏi... Phật trả lời: “Nếu có thiện nam tử, thiện nữ nhơn ở nơi kinh này có thể thọ trì nhẫn đến một bài kệ bốn câu đọc tụng giải nghĩa, đúng như lời mà tu hành thời công đức rất nhiều”.
12 lời nguyện của Phật Dược Sư
Phật giáo thường thức
12:29 19/11/2025
Phật Dược Sư vì chúng sanh hiện đời cầu an lạc, còn Phật A Di Đà lại tiếp bước chúng sanh vãng sanh về Cực Lạc. Tuy nhiên dù là vãng sanh Tây phương hay tu tập pháp môn gì, đều phải có thân tâm mạnh khỏe mới có thể thực hành tu trì Phật pháp.
Khi nào lòng từ thật sự là vô lượng tâm?
Phật giáo thường thức
12:24 19/11/2025
òng từ là sự trao ra không trông đợi hồi đáp. Còn trông đợi phản ứng của cuộc đời thì lòng từ của ta chưa thật sự là vô lượng tâm.
Hạnh nguyện và năng lực gia trì của đức Phật Dược Sư
Phật giáo thường thức
10:50 19/11/2025
Hôm nay, nhân ngày kỷ niệm vía đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, chúng tôi xin nói về mười hai hạnh nguyện của Ngài. Đức Phật Dược Sư còn có tên là Đại Y Vương Phật, Ngài là vị giáo chủ cõi Tịnh Lưu Ly ở phương Đông.
Xem thêm
