Điềm lành

Ở đây, này các Tỷ-kheo, Thánh đệ tử đầy đủ niệm, thành tựu niệm tuệ tối thắng, ức nhớ, tùy niệm những điều làm đã lâu, nói đã lâu. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là niệm lực. (Tăng Chi Bộ, Chương 7: Bảy Pháp, I. Phẩm Tài Sản).

78. Điều lành nhỏ, phước quả lớn; Điều ác lớn, tội báo nhỏ (Một người làm việc lành nhỏ nhưng tâm lại hoan hỉ, thỏa thích; suốt ngày, suốt tháng an vui, mát mẻ với chút ít việc lành ấy thì phước quả của nó chắc chắn là to lớn lắm, tâu đại vương!)

Vua hỏi:

- Có trường hợp nào mà một người làm việc ác lớn, tội báo lại nhỏ; còn một người làm việc lành nhỏ, phước quả lại lớn không, đại đức?

- Có chứ, và chuyện ấy cũng thường thường xảy ra.

- Vậy là không đúng với luật nhân quả chăng? Luật nhân quả bảo rằng gieo hạt mè nhỏ thì được hạt mè nhỏ, gieo hạt bí to thì được quả bí to?

- Đúng là thế. Nhưng nếu hạt mè kia nhiều phân, có nước, nhổ cỏ dại, chăm cào xới, nhổ tỉa cây dày thì hạt sẽ lớn hơn một tí chứ?

- Đúng thế.

- Còn hạt bí to kia gieo nơi đất sỏi đá khô cằn, chẳng phân nước, chẳng chăm sóc thì quả bí chắc hẳn sẽ còn tí teo như quả cà?

- Đúng vậy.

- Cũng vậy là gieo nhân, nhưng còn trợ duyên, thuận duyên, nghịch duyên hay chướng duyên góp phần vào nhân ấy mới quyết định quả được. Một người làm việc dữ nhưng suốt ngày đêmăn năn, hối hận, luôn luôn cảm thấy khó chịu, bứt rứt... nên nguyện từ rày về sau không dám làm việc ác nữa. Chính nhờ tâm người ấy ăn năn hối cải nên cái quả báo, tội báo sẽ nhẹ đi, nhỏ đi. Đấy là trường hợp nhân việc ác lớn mà quả tội báo lại nhỏ. Một người làm việc lành nhỏ nhưng tâm lại hoan hỉ, thỏa thích; suốt ngày, suốt tháng an vui, mát mẻ với chút ít việc lành ấy thì phước quả của nó chắc chắn là to lớn lắm, tâu đại vương! (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp Thánh Ngữ Miến).

Trích từ phim cuộc đời Đức Phật - Phật Giáo Thái (Phật Giáo Nguyên Thủy). Lời dạy của Đức Phật về Ức Niệm, Niệm Tuệ tối thắng ở gần cuối đoạn trích dẫn.

Thế Tôn dạy cho Angulimàla (Vô Não).

"...Các nghiệp tội lúc xưa, nếu ai nghĩ tưởng đến, thời họ sẽ bị buồn đau. Các phước đức lúc xưa, nếu ai nghĩ tưởng đến, thời họ sẽ cảm thấy an vui và hạnh phúc".

Một đoạn kinh văn từ Tăng Chi Bộ về niệm thí (bản dịch khác nói rõ về công đức bố thí, cúng dường đã từng thực hành,).

"Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Thánh đệ tử tự mình niệm Thí của mình: "Thật là được lợi cho ta! Thật là khéo được lợi cho ta, vì rằng với quần chúng bị cấu uế xan tham chi phối, ta sống trong gia đình, với tâm không bị cấu uế của xan tham chi phối, bố thí rộng rãi với bàn tay sạch sẽ, ưa thích từ bỏ, sẵn sàng để được yêu cầu, ưa thích phân phát vật bố thí".

Này Mahànàma, trong khi vị Thánh đệ tử tùy niệm bố thí, trong khi ấy, tâm không bị tham chi phối, không bị sân chi phối, không bị si chi phối; trong khi ấy, tâm vị ấy được chánh trực nhờ dựa vào Thí. Và này Mahànama, Thánh đệ tử với tâm chánh trực, được nghĩa tín thọ, được pháp tín thọ, được hân hoan liên hệ đến Thí. Người có hân hoan, nên hỷ sanh. Người có hỷ, nên thân được khinh an. Với thân khinh an, vị ấy cảm giác lạc thọ. Người có lạc thọ, tâm được định tĩnh.

Này Mahànàma, về vị Thánh đệ tử này, được nói như sau: "Với quần chúng không bình thản, vị ấy sống bình thản. Với quần chúng có não hại, vị ấy sống không não hại. Nhập được pháp lưu, vị ấy tu tập niệm Thí". (Tăng Chi Bộ. Chương Sáu Pháp. I. Phẩm Ðáng Ðược Cung Kính. (X) (10) Mahànàma).

Ngày lễ khánh thành tinh xá (1000 phòng), khi bóng chiều ngả dài, Tỳ-xá-khư đi vòng quanh tòa nhà cùng với con, cháu và chắt. Thấy ước nguyện thời xa xưa nay đã thành tựu, nàng cất cao tiếng thanh cao ngâm năm câu kệ (Hoan hỷ với công đức lành -xây tinh xá, lời nguyện năm xưa đã thành tựu - Ức niệm về lời nguyện và công đức đã thành tựu này).

Khi nào ta dâng cúng

Ngôi nhà ở tiện nghi

Trét tô hồ, vữa thì

Ấy là lúc viên mãn

Lời ta thệ nguyện xưa

Khi nào ta dâng cúng

Mọi thiết bị, tiện nghi

Ghế, giường, thảm và gối

Lúc đó lòng ta mới

Vui vì thỏa nguyện xưa

Khi nào ta dâng cúng

Vật thực theo phiếu phân

Nêm nếm ngon bội phần

Bằng xúp thịt tinh khiết

Ấy là lúc ta biết

Ðã toại lời nguyện dâng

Khi nào ta dâng cúng

Vải y Ba-la-nại

Vải mịn, vải sợi bông

Ước nguyện hằng bao kiếp

Khi nào ta dâng cúng

Ðồ bổ dưỡng, thuốc men

Bơ lỏng, bơ đặc, mật

Dầu ăn cùng đường thô

Thế là ta hoàn tất

Viên mãn lời nguyện xưa.

Các Tỳ-kheo nghe được cho rằng hoặc mật nàng rối loạn, hoặc loạn trí, nên thưa với Phật. Thế Tôn đáp:

- Này các Tỳ-kheo! Ðệ tử Ta không phải đang hát. Vì ước nguyện được thành tựu, lòng nàng vui mừng mới cất tiếng như thế để long trọng nói lời thệ nguyện.Các Tỳ-kheo hỏi tiếp:

- Nàng đã ước nguyện lúc nào, thưa Thế Tôn?

Và Thế Tôn kể:

Chuyện quá khứ

8A. Lời Nguyện Của Tỳ-Xá-Khư (Tích truyện Kinh Pháp Cú. 4b. Đám Cưới nữ cư sĩ Visàkhà_ Tỳ Xá Khư)

Nói về ngũ lực trong 37 phẩm trợ đạo trong đó có Niệm Lực, ức niệm thành thục, tức là niệm tuệ tối thắng vậy (Xuất hiện vài lần về niệm lực, niệm tuệ tối thắng trong vài đoạn kinh khác nhau trong Tạng Kinh Nikàya này). Như vậy, An trú trong hiện tại không phải quên đi qua khứ mà phải luôn chánh niệm tỉnh giác (7 thanh tịnh tâm trong chánh niệm tỉnh giác tùy mức độ tu tập và pháp môn tu tập), trước hết phải đoạn trừ ác pháp, bất thiện pháp, tức là an trú vào thiện pháp (ức niệm là để niệm an trú vào thiện pháp đã làm cho đến thành thục thì thành tựu Niệm Tuệ Tối Thắng, Niệm Lực thù thắng, thiện pháp sung mãn).