Đừng ganh tị với phước của người khác

Góc độ của nghiệp (Kamma) - Quy luật nhân quả

· Phước (Puñña) là gì?

Phước, hay công đức, là kết quả của những hành động thiện lành (nghiệp thiện) qua thân, khẩu, ý. Khi một người bố thí, trì giới, hành thiền, tôn kính bậc đáng kính... họ đang tạo ra phước báu. Phước báu này sẽ mang lại quả lành trong hiện tại và tương lai, như sự giàu có, sắc đẹp, an vui và thuận lợi trên đường tu tập.

· "Phước của người khác" là do đâu mà có?

Nó không phải là sự ngẫu nhiên hay ân huệ từ trên ban xuống. Theo luật nhân quả, phước báu mà người khác đang hưởng là kết quả chín muồi của những nghiệp lành mà chính họ đã gieo trồng trong quá khứ (gần hoặc xa). Họ xứng đáng với điều đó. Việc của chúng ta là hiểu rõ quy luật này.

· Ganh tị (Issā) là gì?

Ganh tị là một tâm bất thiện (Akusala Citta), là sự không vui, khó chịu, bực bội khi thấy người khác được thành công, hạnh phúc, may mắn hơn mình. Trong Phật giáo, ganh tị được xem là một trong những lậu hoặc (āsava) - những phiền não ngăn cản sự giải thoát.

· Tại sao ganh tị với phước người khác là sai lầm?

· Nó vi phạm luật Nghiệp báo: Bạn đang oán trách một kết quả đúng theo quy luật tự nhiên. Giống như việc bạn gieo hạt xoài nhưng lại ghen tị với người hàng xóm vì họ thu hoạch được trái cam, trong khi chính họ đã gieo hạt cam từ trước.

· Nó không thay đổi được gì: Sự ganh tị của bạn không làm giảm đi phước báu của người ta, mà ngược lại, nó chỉ tạo ra nghiệp xấu mới cho chính bạn.

Tâm quyết định phước báu

Góc độ của tâm (Citta) - Sự huân tập phiền não

Khi bạn ganh tị với phước của người khác, tâm bạn đang diễn ra điều gì?

· Bạn đang tạo ra một tâm sở bất thiện: Tâm ganh tị làm ô nhiễm nội tâm, khiến bạn khổ đau ngay trong hiện tại. Sự bực bội, uất ức đó là một hình thức của khổ (Dukkha).

· Nó củng cố ngã chấp: Ganh tị xuất phát từ sự so sánh "ta" và "người". Bạn thấy "cái tôi" của mình bị thua thiệt, bị tổn thương. Điều này làm cho vô minh và chấp ngã (Atta) càng thêm kiên cố, trái ngược hoàn toàn với mục tiêu thấy rõ "vô ngã" (Anattā).

· Nó ngăn cản các tâm thiện: Một tâm đang ganh tị sẽ không thể nào khởi lên được lòng tùy hỷ (muditā) - một trong Tứ Vô Lượng Tâm. Trong khi đó, tùy hỷ (vui với niềm vui và thành công của người khác) lại là một cách tạo phước vô cùng mạnh mẽ.

Lời dạy thực tiễn của đức Phật và các bậc Thánh

Trong kinh điển, Đức Phật luôn nhấn mạnh đến việc làm chủ tâm mình và tạo ra nhân lành cho chính mình.

· "Hãy là hải đảo cho chính mình": Lời dạy này khuyến khích chúng ta tự nương tựa vào chính mình, vào những nghiệp thiện mà mình tạo ra, thay vì nhìn ngó, đố kỵ với thành quả của người khác.

· Con đường thoát khổ là đoạn trừ phiền não: Ganh tị là một phiền não cần được đoạn trừ. Mỗi khi tâm ganh tị khởi lên, hành giả phải có chánh niệm (Sati) để nhận diện nó: "Ồ, tâm ganh tị đang có mặt", và dùng trí tuệ (Paññā) để quán chiếu: "Người kia có phước là do họ đã tạo nhân lành. Ta ganh tị chỉ làm ta khổ thêm. Thay vì vậy, ta nên tùy hỷ với họ và nỗ lực tạo phước cho chính mình."

Pháp đối trị: Từ ganh tị chuyển hóa thành tùy hỷ và tinh tấn

Thay vì ganh tị, Phật tử nên thực hành như sau:

1. Tùy Hỷ (Muditā): Đây là liều thuốc giải mạnh mẽ nhất. Khi thấy người khác có phước, hãy chân thành vui mừng với họ. Hãy nghĩ rằng: "Thật tuyệt vời! Họ đã gieo nhân tốt và giờ gặt quả ngọt. Mong cho họ càng ngày càng có nhiều phước lành hơn nữa." Tâm tùy hỷ chính là một hành động tạo phước ngay lập tức mà không tốn một đồng nào.

2. Tinh Tấn (Viriya): Hãy xem thành quả của người khác như một tấm gương và nguồn cảm hứng. Nếu họ có được phước báu nhờ bố thí, giữ giới... thì tại sao ta không bắt đầu làm những việc đó? Thay vì đố kỵ, hãy dùng năng lượng đó để tinh tấn tạo phước cho chính mình: đi bố thí, giúp đỡ người khác, giữ gìn giới hạnh, ngồi thiền...

3. Chánh Kiến (Sammā Diṭṭhi): Giữ vững chánh kiến về nghiệp báo. Hiểu rằng mọi thứ mình có và không có đều là kết quả của nghiệp mình. Nếu muốn thay đổi tương lai, cách duy nhất là thay đổi hành động và tâm ý của mình trong hiện tại.

Theo tinh thần đạo Phật, "đừng ganh tị với phước của người khác" không phải là một mệnh lệnh đạo đức khô khan, mà là một lời chỉ dẫn đầy trí tuệ và thực tiễn. Nó giúp chúng ta:

· Tôn trọng luật nhân quả.

· Bảo vệ sự thanh tịnh của nội tâm.

· Chuyển hóa năng lượng tiêu cực thành động lực tích cực để tự mình tạo ra phước báu.

· Tiến gần hơn đến mục tiêu giải thoát cuối cùng bằng cách cắt đứt một trong những sợi dây trói buộc vào khổ đau.

Tóm lại, thay vì ngồi đếm phước của người khác, hãy chăm chỉ "làm vườn" và "gieo trồng" những hạt giống thiện lành trên mảnh đất tâm của chính mình. Đó là con đường chân chính duy nhất đưa đến an vui và hạnh phúc bền vững.