>>Phật giáo và môi trường

Vấn đề môi sinh là vấn đề nóng bỏng mà nhân loại đang rất quan tâm. Khủng hoảng môi sinh là sự ô nhiễm môi sinh do các phóng xạ, sự phân hạch, bụi bặm thiên nhiên tài nguyên thiên nhiên bị cạn kiệt, nạn ô nhiễm không khí, nước và đất đang báo động. Các thử nghiệm bom nguyên tử, vũ khí hoá học, các khí độc thoát ra từ các nhà máy công nghiệp, nạn săn bắt phá rừng, dẫn đến thiên tai hoả hoạn, hạn hán, lũ lụt, dịch bệnh lan tràn...

Đây là hậu quả của việc phát triển công nghệ, lạm dụng thái quá khai thác mỏ, dầu khí, quặng. Như vậy, bảo vệ môi sinh cần được thực hiện triệt để càng sớm càng tốt. Một triết lý giáo dục môi sinh cần được phát triển và phổ biến sâu rộng đến con người và thiên nhiên đó là thuyết duyên sinh. Thuyết này không phải do đức Phật nói ra mà Ngài quán thấy nó tồn tại một cách tự nhiên, đó là cái này sinh cái kia sinh, cái không có mặt cái kia không có mặt.

Đây là mối quan hệ hỗ tương của các sự vật, tồn tại cùng nhau, không có chủ thể và khách thể. Để từ đó con người có thể tự nguyện bảo vệ môi sinh cũng là chính bảo vệ mình. Cũng từ thuyết Duyên Sinh chúng ta lí giải t hích các hiểm họa do ô nhiễm môi sinh gây ra tác động trực tiếp lên con người và do con người tác động tiêu cực vào thế giới tự nhiên.

Qua thuyết Duyên Sinh, chúng ta hiểu được con người và giới tự nhiên gần gũi không tách rời, là một bộ phận của sự hình thành hệ thống môi sinh. Hay nói cách khác, con người có mặt thì tự nhiên có mặt, hoặc giới tự nhiên không có mặt thì con người không có mặt. Cho nên việc con người tác động vào giới tự nhiên một cách tiêu cực thì sự có mặt hay diệt vong của con người cũng không sớm thì muộn phải chịu chung số phận.

Ngoài ra, thuyết Duyên Sinh còn cho thấy bản thân của mỗi sự vật đều sinh ra cũng theo quy luật này, thân 5 uẩn là sự tập hợp của các nhân duyên (12 nhân duyên), không có một nguyên nhân tạo thành (chúa tể) mà do nhiều nhân duyên tạo thành (nhân duyên), nên không có thật ngã. Đã không có thật ngã thì sự ham muốn của con người về sự lợi lộc vật chất của cải và uy quyền bắt nguồn từ tà tư duy chỉ gây ra khổ đau cho nhân loại.

Trong tác phẩm Lí Thuyết Nhân Tính Qua Kinh Tạng Pali của Hòa thượng tiến sĩ Thích Chơn Thiện chỉ ra giáo dục Phật giáo giải đáp cho khủng hoảng môi sinh:

- Giáo dục con người nhận thức mối liên hệ mật thiết giữa con người và thiên nhiên qua giáo lý Duyên Khởi và Năm uẩn ngõ hầu con người có t hể tự nguyện bảo vệ môi sinh.

- Giải thích các hiểm họa do ô nhiễm môi sinh gây ra.

- Chỉ rõ rằng ham muốn của con người về lợi lộc và uy quyền có thể gây ra khổ đau cho con người.

- Gợi ý những gì phải làm cho việc bảo vệ môi sinh.

Thuyết Duyên Sinh còn giáo dục con người biết quy luật nhân quả, gieo nhân gì gặp quả đó, hay “gieo gió sẽ gặp bão”, nhờ đó chúng ta có cách ứng xử đúng đắn với môi trường thiên nhiên, một thành viên thân thiện của con người sống trên hành tinh này.