Giữ Phật giữa chợ đời

Ngày 14/1/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam 22 đối tượng liên quan đến hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh thuộc Công ty TNHH Kingpharm, trụ sở tại quận Bình Tân và Công ty TNHH MTV Kiến Lâm, trụ sở tại quận 8.

Các đối tượng đã tổ chức sản xuất thuốc giả với quy mô lớn, phân phối ra thị trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của ngành dược phẩm. Đọc tin, dư luận bàng hoàng, đâu đó thốt lên bình luận "quá ác", lừa cả người bệnh.

Từ đầu năm đến nay, hàng loạt vụ thuốc giả, hàng giả, thực phẩm giả, mỹ phẩm kém chất lượng đã được phơi bày qua kiểm tra của cơ quan chức năng, một số ít từ sự giám sát, phát hiện của khách hàng. Đình đám nhất là vụ án Thùy Tiên, Quang Linh, Hằng Du Mục - với kẹo Kera - cùng những quảng cáo lố được phát hiện sau kiểm nghiệm của “Sư tử ăn chay”, một khách hàng và cũng là người nổi tiếng trên mạng xã hội.

Như một hiệu ứng dây chuyền, các cơ sở, cá nhân, gian hàng có dấu hiệu hàng giả, quảng cáo lố đã được điểm tên, nhận diện. Dư luận hoang mang, té ngửa vì lâu nay mình đã sử dụng do đã tin tưởng vô điều kiện những hàng hóa nổi trôi. Đau nhất là từ các chỗ bán có xuất xứ đáng tin (bởi người nổi tiếng giới thiệu) cũng giả.

Một cuộc chiến với hàng giả, quảng cáo lố, gian thương đang được nhen lên. Và cần thổi bùng mạnh mẽ, bền bỉ duy trì để trả về cho người dân những giá trị chân thật từ hàng hóa đến chân tâm, sự lương thiện.

Thực tế, Điều 192, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có quy định: Người sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc, phụ gia thực phẩm... có thể bị phạt tù từ 2 năm đến 20 năm, tùy mức độ hậu quả.

Ngoài ra, theo Điều 12, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, người bán hàng gian dối có thể bị xử phạt hành chính, buộc bồi thường thiệt hại, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, hành vi bán hàng giả không chỉ là vấn đề đạo đức mang tính khuyến cáo gìn giữ, mà đã vi phạm pháp luật, phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng. Dẫu vậy, vì lợi nhuận trước mắt, không ít người vẫn bất chấp, gieo nhân bất thiện mà quên mất quả báo lâu dài.

Trong kinh Tăng Chi Bộ, Đức Phật dạy: “Không có ngọn lửa nào cháy bằng ngọn lửa tham ái. Không có dòng sông nào cuốn xiết bằng dòng sông ái dục”. Giữa chợ đời hôm nay, ngọn lửa ấy không chỉ âm ỉ trong lòng người, mà đã được tiếp sức bởi hàng ngàn mánh lới tiếp thị, hàng vạn sản phẩm mang hình hài đẹp đẽ mà ruột gan rỗng tuếch - giả danh hàng thật - gây phương hại đến lợi ích người tiêu dùng.

Chưa bao giờ sự giả dối lại có hình thức tinh vi và dễ tiếp cận như trong thời đại số. Chỉ cần một lần lướt mạng, ta dễ dàng bắt gặp những món hàng không nguồn gốc được quảng bá như “chính hãng”, những lời ca tụng lấp lánh cho một thứ vốn sinh ra từ dối trá. Giữa những lớp vỏ hào nhoáng ấy, không ít người đánh mất chánh niệm, và cũng đánh mất luôn sự hổ thẹn - thứ vốn là gốc rễ của đời sống đạo đức.

Tình trạng hàng giả tràn lan không đơn thuần là một cuộc khủng hoảng thương mại. Nhìn từ ánh sáng Phật pháp, đó là sự lan rộng của nghiệp bất thiện. Người bán biết rõ mình đang lừa dối nhưng vẫn “khởi nghiệp” và tiếp tục “mở rộng thương hiệu” - vì lợi nhuận. Người mua biết rõ đó không phải hàng thật nhưng vẫn “chốt đơn” - vì tiện, vì rẻ, vì ai cũng dùng, có sao đâu. Cả hai, mỗi người một tay, đang góp phần nuôi lớn vòng xoáy giả dối - và hậu quả không chỉ dừng lại ở việc “tiền mất tật mang”, mà còn là tổn giảm phước báu, suy yếu niềm tin xã hội, dần làm mờ đi ánh sáng của chánh kiến trong đời sống.

Giải pháp nào cho người bán - người mua? Đầu tiên, cần tăng cường quản lý thị trường. Theo đó, cơ quan chức năng cần mạnh tay hơn trong thanh tra, xử lý. Những vụ việc như trà giả, thuốc giả, mỹ phẩm giả… cần được điều tra đến nơi đến chốn, công bố rộng rãi để răn đe.

Thứ hai, người tiêu dùng không nên dễ dãi, cần chánh niệm. Sự dễ dãi trong lựa chọn chính là khe hở để cái giả len vào. Chỉ một cú nhấp chuột mua hàng thiếu suy xét, ta có thể tiếp tay cho dối trá. Hãy tập chánh niệm khi mua sắm. Đừng vì món hàng rẻ, trỗi lòng tham (sợ mất cơ hội) mà tiếp tay cho gian thương. Tạo nghiệp từ việc dễ dàng chấp nhận hàng trôi nổi, thiếu kiểm chứng trong tiêu dùng thì chính mình nhận hậu quả (đổ nghiệp) rất nhanh, với tác hại đến sức khỏe, niềm tin… Thử nghĩ về vụ kẹo Kera, nếu ai cũng tỉnh thức và đặt vấn đề “viên kẹo có chất xơ bằng một đĩa rau” có đúng không (như anh “Sư tử ăn chay” đã làm) thì có lẽ kẻ sản xuất, bán hàng không còn dám lạm xưng, xảo ngôn để trục lợi.

Về phía người bán, kinh doanh, sản xuất cần giữ tâm trong sáng, nhớ gìn chánh nghiệp, chánh mạng. Trong bài pháp Bát Chánh Đạo, Đức Phật dạy về Chánh mạng tức là nuôi sống bản thân bằng nghề nghiệp chân chánh, không gây tổn hại. Người buôn bán cần tỉnh thức rằng: bán hàng giả không chỉ là phi pháp mà còn là gieo nghiệp dữ cho nhiều đời.

Kinh Tăng Chi Bộ (AN 4.61) Đức Phật dạy: “Người buôn bán không nên sống bằng những nghề gây hại như buôn bán vũ khí, độc dược, thịt chúng sanh, rượu và chất gây nghiện”. Lời kinh hàm ý rằng, nghề gây hại là điều cần tránh. Huống gì buôn gian bán giả, gieo dối trá làm tổn hại niềm tin và sức khỏe người khác, thì lại càng không thể xem nhẹ.

Tin vào nhân quả, người có tâm đạo sẽ không vì vài đồng bạc mà đánh đổi sự an ổn lâu dài. Vì nghiệp theo ta như bóng với hình, không ai có thể thoát. Sự thật là quả báo không ai tránh được cả. Chánh nghiệp không chỉ là giữ giới, mà là giữ lấy ánh sáng nơi lòng mình.

Giả dối trở nên nguy hiểm nhất khi nó không còn bị coi là tội lỗi. Khi việc bán hàng kém chất lượng trở thành “chiến lược kinh doanh”, khi lừa dối được gọi là “chiêu thức thị trường”, thì người thật việc thật lại trở nên lạc lõng, bị nghi ngờ. Đó là lúc chân thật không còn chỗ đứng, và xã hội trôi dần về phía vô minh.

Người học Phật sống giữa thời buổi này càng cần giữ tâm mình như giữ một ngọn lửa nhỏ giữa cơn gió lớn. Đừng chạy theo số lượng, đừng buông mình trước những cú nhấp chuột dễ dãi. Một người làm ăn tử tế, một người tiêu dùng có chánh niệm, không phải là vai trò đối lập, mà là hai mặt của một lời nguyện sống tử tế giữa đời.

Trong kinh Pháp Cú, Đức Phật nhắc nhở: “Dù sống trăm năm, không thấy Pháp tối thượng, thà sống một ngày, thấy được Pháp tối thượng”. Đôi khi, chỉ cần một phút tỉnh thức khi mua một món hàng, một giây ngừng tay trước lời quảng cáo giả dối, cũng là lúc ta đang thực tập thấy Pháp, thực hành chánh kiến trong đời sống thường ngày.

Giữa lằn ranh mờ nhòe của giả và thật, người học đạo không được quên: Cái giả có thể đẹp, có thể hấp dẫn, có thể phổ biến nhưng không bền. Cái thật, dù mộc mạc, ít người chọn, nhưng luôn có sức mạnh thuyết phục của sự an ổn và lâu dài.

Và cuối cùng, giữa một thế giới mà mọi thứ có thể bị sao chép, làm nhái, bị tráo đổi, thì vẫn có một thứ không ai có thể làm giả được - đó là tâm chân thật của chính mình.

Giữ được tâm ấy, là giữ được một ánh sáng giữa đêm tối. Là giữ được lòng tin giữa ngã rẽ hỗn loạn. Là giữ được Phật giữa chợ đời.