Hiếu kính cha mẹ là nền tảng đạo đức

Trong các bản kinh, Ngài thường dạy các thiện nam tín nữ ngoài việc chăm sóc chu đáo mọi mặt còn phải khuyên cha mẹ quy y Tam bảo hoặc xuất gia tu hành giác ngộ, giải thoát mới thật sự là người con đại hiếu. Biết ơn và đền ơn là giáo lý nền tảng của đạo Phật. Phật dạy người phật tử chân chính trước tiên phải biết hiếu dưỡng, cung kính đối với cha mẹ, sau mới quý kính, tôn trọng Tam bảo, kế đến là bố thí cúng dường, phóng sinh, giúp người cứu vật và cuối cùng là ăn chay, làm lành lánh dữ.

Một con người nếu không biết hiếu thảo với cha mẹ thì khó lòng thành đạt, vì ơn nghĩa hai đấng sinh thành mình còn chối bỏ, thử hỏi người đó có bao giờ sống tốt với mọi người được không. Đối với cha mẹ mà mình còn làm ngơ không chút thương xót, không biết hiếu nghĩa, hiếu kính, hiếu hạnh, hiếu tâm; một người như thế thì việc ác nào cũng có thể làm, thử hỏi làm sao họ tín kinh Tam bảo được, nếu vậy làm sao họ có tâm giúp người, cứu vật mà làm lành lánh dữ. Một con người không có những chất liệu của tình thương yêu chân thật nếu có sống cũng chẳng giúp ích gì được cho ai, ngược lại còn làm tổn hại cho nhân loại.

Biết ơn và đền ơn là giáo lý nền tảng của người phật tử chân chánh, khi thọ ơn ai dù là việc nhỏ nhặt nhất cũng không bao giờ quên. Nếu ai làm được như vậy người thế gian gọi đó là người tốt vì biết sống có tình, có nghĩa, khi thọ ơn ai là phải ghi nhớ để có dịp đền ơn đáp nghĩa; ngược lại, khi thọ ơn ai mà vờ làm lơ, có khi còn đối xử tệ bạc với người ơn của mình, thế gian gọi đó là kẻ tiểu nhân, là người vong ơn bội nghĩa. Biết ơn và đền ơn là nền tảng đạo đức sống của nhân loại nên ơn nghĩa là cái gốc của đạo làm người. Con cái luôn hiếu kính với cha mẹ vì biết ơn mang nặng đẻ đau, công sinh thành dưỡng dục. Học trò quý kính, biết ơn thầy cô giáo nên cố gắng siêng năng, chăm chỉ học hành. Trong cuộc sống, Phật thường nêu lên bốn ơn lớn là ơn cha mẹ, ơn thầy tổ, ơn đất nước và ơn đàn na tín thí để khuyên nhủ và răn dạy mọi người. Công ơn cha mẹ là một trong bốn ơn trọng chúng ta phải có trách nhiệm đáp đền.

Một người con hiếu kính thì sẽ ăn nên làm ra, công thành danh toại, kẻ bất hiếu thì ít khi làm nên sự nghiệp. Đa số người con bất hiếu đều dính vào vòng tệ nạn xã hội, cha mẹ mà còn không biết ơn nghĩa, thử hỏi làm sao mở rộng tấm lòng giúp đỡ người xung quanh. Do đó, người con bất hiếu luôn thất bại trong cuộc sống và thường xuyên bị cạm bẫy cuộc đời cuốn trôi rồi sống trong đau khổ, lầm mê. Phật dạy, niềm vui của bậc hiền Thánh là biết hiếu kính với cha mẹ, nhiều người không hiểu cứ nghĩ cúng dường cho người tu là có phước nên nghe đồn ở đâu linh ứng một chút thì đùng đùng kéo đến cúng dường, bỏ mặc cha mẹ ở nhà khổ sở, thiếu thốn. Tu như vậy là đi ngược lại lời Phật dạy. Trên đời này ai còn đủ mẹ cha là một phước báu lớn lao, người con ấy thật hạnh phúc vì còn có cơ hội báo hiếu, chăm lo phần vật chất lẫn tinh thần, giúp cha mẹ an vui trong tuổi già nhờ biết quy hướng Tam bảo. Người con hiếu trước tiên phải biết vâng lời và kính trọng cha mẹ, nên ca dao có câu:

Do đó,

Phận làm con phải biết quan tâm, lo lắng, giúp đỡ để cha mẹ được an vui và một lòng tôn kính, quý trọng. Trong kinh Bổn sự Phật dạy: “Giả sử có người một vai cõng cha, một vai cõng mẹ suốt đời không bao giờ dừng nghỉ, lại còn cung cấp cho cha mẹ đầy đủ các thức ăn, vật dụng, thuốc thang đến trăm ngàn kiếp cũng không thể trả hết công ơn cha mẹ; còn khuyên cha mẹ biết quy y Tam bảo, giữ gìn 5 điều đạo đức, không làm tổn hại cho tất cả chúng sinh thì đó là cách báo hiếu cao cả nhất vì giúp cha mẹ sống an vui, hạnh phúc ngay tại đây và bây giờ”.

Vào thời Phật tại thế, người dưỡng nuôi Ngài là dì mẫu muốn xuất gia để sống đời giải thoát. Bà đã xin Phật nhiều lần nhưng không được chấp nhận. Ngài A Nan mới nhắc lại công ơn nuôi dưỡng thì Phật mới nói rằng, “ta đã hướng dẫn cho dì mẫu quy y Tam bảo, giữ 5 giới cấm, tu 10 điều lành, như thế là đã trả ơn cho dì mẫu rồi”. Nhưng cuối cùng, Phật đã cho bà xuất gia sau nhiều lần khuyến dạy giữ 8 điều tôn kính Chư tăng. Xã hội Ấn Độ lúc bấy giờ phân chia thành hai giai cấp: thống trị và nô lệ, người nữ không có quyền tham dự vào công việc xã hội, huống hồ là tham gia vào sự tu học của bậc hiền Thánh. Cho nên, ai khuyên cha mẹ xuất gia tu hành để chuyển hóa nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc thì đó mới là người con đại hiếu.

Thích Đạt Ma Phổ Giác