3. Tánh hướng thượng trong giáo lý đạo Phật

Người là chúng sanh trong Lục Phàm. Phật là chúng sanh đã tiến tu đạt tới chứng ngộ viên mãn Đạo quả, bậc cao nhất trong Tứ Thánh (Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ-tát và Phật). Sự xếp hạng trong Thập loại chúng sanh chia làm hai hạng Lục Phàm và Tứ Thánh cho thấy tính hướng thượng lúc nào cũng thăng tiến trong giáo lý đạo Phật.

Hành trì Chánh Đạo không bao giờ đứng yên tại chỗ hay đọa xuống bậc thấp hơn. Sở dĩ nói chúng sanh bị nghiệp lực dẫn dắt luân hồi, đi lên đi xuống trong Lục Đạo, đó là tại chúng sanh chưa hoàn toàn Nhất Tâm hành trì Chánh Đạo: Lúc giữ vững thiện tâm thì đi lên, khi không giữ được thì đi xuống. Chánh Pháp lúc nào cũng hướng thượng, chỉ tại công phu hành trì lúc tăng lúc giảm nên hành giả bị nổi chìm lên xuống trong sáu nẻo luân hồi. Tu đạo như người bơi dưới nước, biết đạp nước thì nổi, không biết đạp cho đúng cách hay đứng im thì chìm.

Người tu thành Phật (Phần 1)

4. Tánh nhân bản trong giáo lý đạo Phật

Con người ở hạng giữa trong Thập loại chúng sanh: Trên có Chư Thiên, Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ-tát và Phật; dưới có A-tu-la, Súc sanh, Ngạ Quỷ và Địa Ngục. Có hai cách xếp loại về Người và A-tu-la:

- Người dưới A-tu-la vì A-tu-la coi như Thần có vóc dáng cao đẹp, thông minh hơn Người, do đó dễ tu chứng lên Chư Thiên hơn người.

- Người trên A-tu-la vì A-tu-la kiêu mạn, hiếu thắng, hung dữ, tự tôn hơn Người, vì thế dễ đọa xuống làm Súc sanh hơn người.

Trong quá trình tu chứng, giáo lý đạo Phật có tánh Nhân bản ở cả hai chiều:

– Chiều đi lên từ Người tu thành Phật, Phật học gọi là thượng cầu.

– Chiều đi xuống từ Phật giáng xuống Nhân giới để hóa độ con Người.

Pháp thân Phật diệu ứng vào một con người sống ở thế gian có danh xưng là Hóa thân Phật như Phật Thích Ca. Trường hợp này Phật học gọi là hạ hóa.

Cộng cả hai chiều gọi là Thượng cầu Phật đạo, hạ hóa chúng sanh. Người tu để thành Phật là Tự độ tự giác; Phật đã thành hạ hóa chúng sanh là Độ tha giác tha. Đó chính là tánh nhân bản trong giáo lý đạo Phật: Người tu thành Phật, Phật độ Người viên thành Đạo quả, Người và Phật cùng có Nhân tánh và Phật tánh dung thông với nhau.

(còn tiếp)