Thứ bảy, 13/09/2025, 10:49 AM

Oan ức cũng cần biện bạch

Thích Bản Thành

Ngoài vai trò là một bậc thầy kiến trúc tài hoa, đã trợ giúp trưởng giả Cấp Cô Độc xây dựng tinh xá cúng dường Đức Phật và Tăng đoàn, đồng thời là một tướng quân Chánh pháp thừa tự Như Lai, Tôn giả Xá-lợi-phất còn được biết đến là hành giả với đức tính kham nhẫn, nhu nhuyến không ai sánh bằng.

Một câu chuyện được ghi trong Kinh Sư tử hống (Trung A-hàm) đã làm sáng rõ phẩm hạnh ấy, đồng thời khẳng định một giá trị quan trọng: oan ức cũng cần phải biện bạch để sự thật được hiển lộ.

Lời giải trình chấn động

Trước khi du hóa phương xa, Tôn giả Xá-lợi-phất từng bị một vị đồng phạm hạnh vu khống rằng đã khinh miệt rồi bỏ đi. Đức Phật gọi Tôn giả trở lại và hỏi thẳng. Thay vì phản ứng giận dữ hay khinh thị, Tôn giả đã giải trình bằng một chuỗi ví dụ đầy hình tượng, chan chứa trí tuệ và tâm nhẫn nhục: như con bò gãy sừng hiền lành; như người hạ tiện bị cụt tay mà không xâm hại ai; như mặt đất dung nạp sạch dơ không khởi tâm thương ghét; như nước cuốn trôi, lửa đốt cháy, gió thổi bay, chổi quét sạch, giẻ lau chùi, hay chiếc bình dầu rạn nứt chảy tràn... Tất cả đều là những ẩn dụ sâu sắc cho tâm không chấp trước, không khởi oán hận, cũng không hổ thẹn khi bị dèm pha.

Những ví dụ ấy không chỉ khiến hội chúng bàng hoàng, mà ngay cả kẻ đặt điều cũng tự nhận ra sai lầm, sám hối và được chuyển hóa. Trí tuệ và từ tâm của Tôn giả đã hóa giải một mối oan ngay trước mắt, đồng thời mở ra con đường giải thoát cho người gieo ác khẩu.

Điều đặc biệt trong câu chuyện này là Tôn giả Xá-lợi-phất đã không chọn cách im lặng tuyệt đối, mà đã biện giải một cách chân thật và nhu nhuyến. Điều ấy khẳng định rằng, trong nhận thức luận Phật giáo, biện bạch không phải để bảo vệ bản ngã mà để làm sáng rõ sự thật. Khi sự thật hiển lộ, khổ đau mới có thể chấm dứt.

Với bậc Thánh như Tôn giả, dĩ nhiên không còn vướng bận khổ đau. Nhưng với hội chúng và nhất là kẻ vu khống kia, nếu không được nghe lời giải trình, thì sự tà vạy sẽ tiếp tục tích lũy, dẫn dắt đến đọa lạc. Chính vì thế, sự biện bạch của Tôn giả không chỉ là để minh oan cho mình, mà còn là một phương tiện từ bi để cứu giúp người khác.

Qua sự kiện này, ta thấy rõ đức tính nổi bật của Tôn giả Xá-lợi-phất: kham nhẫn, nhu nhuyến, khiêm cung. Dù là bậc đệ tử trí tuệ đệ nhất của Đức Phật, Tôn giả không hề lấy vị thế ấy để quở trách kẻ kia từ “trên cao”, cũng không dùng trí biện luận để “dồn đối phương vào đường cùng”. Trái lại, lời giải trình của Ngài là một sự giáo hóa mềm mại, đầy ẩn dụ, giúp người nghe tự soi mình mà thức tỉnh.

Đây là bài học lớn không chỉ với người tu tập, mà còn hữu ích cho mọi lĩnh vực đời sống. Trong công việc, gia đình, hay xã hội, khi bị hiểu lầm, chúng ta có thể chọn cách kham nhẫn, không nóng giận; đồng thời vẫn biện bạch chân thành, để làm sáng rõ sự thật. Khi ấy, biện bạch không còn mang tính đối kháng, mà trở thành một cách gieo hạt giống hiểu biết, cảm thông.

Khiêm tốn - thước đo của người tu

Câu chuyện của Tôn giả Xá-lợi-phất gợi nhắc đến một lời dạy của Đức Đạt-lai Lạt-ma XIV: “Nếu một người tu, trải qua bao tháng năm hành đạo mà không thấy mình tầm thường hơn, giản dị hơn và khiêm tốn hơn thời gian ban đầu, thì có lẽ là người tu đó đã đi lạc rồi”. Tôn giả Xá-lợi-phất chính là hiện thân sinh động của tinh thần ấy. Sự khiêm tốn, giản dị và kham nhẫn của Ngài không làm Ngài “nhỏ đi” trước mắt hội chúng, mà trái lại, càng làm sáng lên uy đức của một bậc Thánh đệ tử.

Trong đời, không ai tránh khỏi bị hiểu lầm hay oan ức. Vấn đề là ta ứng xử thế nào. Câu chuyện về Tôn giả Xá-lợi-phất chỉ ra con đường dung hòa: kham nhẫn chứ không nhu nhược, biện bạch chứ không đối kháng, nhu nhuyến nhưng đầy sức mạnh. Chính nhờ thế, oan ức được giải tỏa, kẻ gieo ác được chuyển hóa, và sự thật được tôn vinh.

Đây không chỉ là câu chuyện của thời Phật, mà còn là kim chỉ nam cho hôm nay: khi đối diện với bất công, hãy nhớ đến đức Xá-lợi-phất – vị đại trí nhu nhuyến, để ta biết cách vừa giữ sự thật, vừa giữ được lòng từ.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.