Những quan sát về nhiều ngôi tự viện Phật giáo ở Nhật Bản đang gặp khó khăn và nhiều người Nhật trẻ tuổi đang thất vọng với Phật giáo nói riêng, với tôn giáo nói chung là hoàn toàn chính xác. Nhị vị Hòa thượng Fujita Issho và Yamashita Ryōdō cùng có tiếng nói tương đồng khi họ kêu gọi Phật giáo đồ nên “hiện đại hóa” trong một chuyên khảo của mình vào năm 2013 (Fujita và Yamashita 2013).

Tuy nhiên, không những xuất hiện sự sụt giảm thành viên trong các ngôi tự viện Phật giáo do tình trạng lão hóa chung của dân số Nhật Bản, và những thay đổi trong cấu trúc kinh tế, và văn hóa Nhật Bản nói chung, nhưng còn có một sự gia tăng của nhiều hình thức mới của các hoạt động tôn giáo và tâm linh năng động ở Nhật Bản, nếu như người Nhật Bản đã dự đoán trước lời kêu gọi của nhị vị Hòa thượng Fujita Issho và Yamashita Ryōdō.

Bất cứ ai quen thuộc với khung cảnh tôn giáo của Nhật Bản đã từng chứng kiến những hình thức mới của các hoạt động tôn giáo, và một sự tái khám phá cũng như sự biến đổi của truyền thống Phật giáo đều có thể thấy sự phát triển này có thể được chia thành năm loại: 

1. Những nghi lễ được được thiết kế để đáp ứng nhu cầu thực tế, chẳng hạn như nghi thức kuyo mizuko, để thương tiếc những bào thai bị sẩy, hoặc bị bỏ và các nghi lễ tưởng niệm động vật;

2. Các chương trình cứu trợ, đặc biệt là cứu trợ thảm họa sóng thần và hạt nhân ngày 11/03/2011;

3. Toàn bộ sự thừa thãi quá mức của những cuộc hành hương, vốn được phổ biến rộng rãi trong các quyển sách, tạp chí;

4. Các chương trình tiếp cận cộng đồng, từ các chương trình can thiệp xã hội với các hình thức hiện đại của tư vấn tinh thần; 

5. Biểu tượng văn hóa dân gian hiện đại và những nhân vật nổi tiếng trên truyền hình - những người đem đến cho Phật giáo một sinh khí mới, như Ni sư Seto'uchi Jakucho.

Tuy nhiên, những gì đã ít nhận được sự chú ý hơn là các chương trình tiếp vận cộng đồng mới của Phật giáo cũng như các cuộc hành hương không liên kết với các biểu tượng văn hóa nổi tiếng, như Kōbō-Daishi (774 - 835), một vị cao tăng Nhật Bản, sáng lập chân ngôn tông (ja. shingon-shū) dạng Mật tông tại Nhật Bản, hay Matsuo Bashō (1644-1694), vị Thiền sư thi sĩ lỗi lạc của thời Edo Nhật Bản.

Những ví dụ về các cuộc hành hương của 34 ngôi tự viện Phật giáo của Kannon (tiếng Sanskrit: Avalokiteshvara, Bồ tát từ bi, tức Quán Thế Âm) ở Chichibu, quận Saitama, tỉnh Saitama, vùng Kanto trên đảo Honshu của Nhật Bản; chương trình ngăn chặn tự tử của Hòa thượng Ittetsu Nemoto; và quán Buddhist Bar Vowz, Tokyo. Cuộc hành hương ở Chichibu đã được tái khám phá trong cuộc bùng nổ hành hương đại chúng, có thể chứng kiến ở Nhật Bản hiện nay, trong khi đó quán Buddhist Bar Vowz lại được thiết kế để giới thiệu cho những khách hành quen thuộc của họ về với Phật pháp thông qua những cuộc trò chuyện và tụng niệm bình thường.

Ban đầu, công việc của Hòa thượng Ittetsu Nemoto và chư tăng làm việc trong quán Buddhist Bar Vowz, Tokyo dường như có vẻ mâu thuẫn với Ngũ giới và phong cách sống truyền thống vốn chú trọng chủ nghĩa tự viện Phật giáo. Tuy nhiên, hành động của họ không những có tiền lệ trong lý tưởng Bồ tát như đã từng thấy trong kinh Vimalakīrti Nirdeśa Sūtra (Duy Ma Cật Sở thuyết), lý giải rằng các vị Bồ tát trở thành dược liệu cho người bệnh, và thức ăn cho những người đói, và như gợi lên bởi các gọi là “những vị sư ngông cuồng” như Jigong (Tế Điên Hòa thượng, 1130 - 1207), và ikkyū sōjun (Nhất Hưu Thuần, 1394 - 1481), vị Thiền sư Nhật Bản thuộc tông Lâm Tế, hệ phái Đại Đức tự, những vị đã thị hiện phá giới phạm trai bằng nỗ lực của bản thân để hóa độ chúng sinh.

Trong một ý nghĩa nào đó, các chương trình tiếp cận cộng đồng Phật giáo của Hòa thượng Nemoto và quán Buddhist Bar Vowz, Tokyo là những biểu hiện của thứ “Phật giáo nhập thế” tức là, một hình thức Phật giáo năng động của chủ nghĩa tích cực xã hội được thiết kế để bảo vệ và trao quyền cho các thành viên của một tập thể bị tước quyền công dân trong xã hội.

Điều khiển chương trình hành hương Chichibu đặc biệt chú trọng thú vị đó là những ngôi tự viện Phật giáo liên kết lại, tiêu biểu như các ngôi tự viện Phật giáo và (Kinshōji Temple), đặc biệt chuyên bảo vệ phụ nữ khỏi những bất công, bạo lực và miêu tả Kannon Bodhisattva (Bồ tát Quán Thế Âm) bằng hình tượng người mẹ hiền của tất cả chúng sinh.

Vai trò xã hội kiểu thực hành Phật giáo đặc biệt này không chỉ gợi lên truyền thống về sự tận hiến và truyền thuyết Bồ tát Quán Thế Âm của các quốc gia Phật giáo Đại thừa, nó cũng là tiếng vọng của những trường hợp ít được nghiên cứu, ít được nhắc đến xuyên suốt lịch sử Nhật Bản khi mà các vị tăng sĩ hoặc cơ sở tự viện Phật giáo đã cưu mang giúp đỡ những người phụ nữ vượt qua, hoặc ít nhất là đương đầu với phân biệt giới tính, và xem thường phụ nữ của một nền văn hóa gia trưởng, dựa trên nền tảng của hệ thống tín ngưỡng Phật giáo. Hai ví dụ về sự hỗ trợ phụ nữ của Phật giáo năng động này là ngôi già lam Shōkozan Tōkei-ji, thuộc Thiền phái Lâm Tế, thành phố Kamakura ở tỉnh Kanagawa, Nhật Bản.

Một ngôi nhà an toàn dành cho phụ nữ ở cuối thời Kamakura (1185 - 1333), cũng là một “Ngôi chùa ly hôn - "Divorce Temple" trong thời kỳ Edo (1603-1868), và các công việc của Ni trưởng Seto'uchi, nhà văn và nhà hoạt động, người đã trở thành thần tượng nổi tiếng vì những ủng hộ, khuyến khích của Ni trưởng.

Do đó hiển nhiên rằng Phật giáo Nhật Bản không phải “đang chết dần” mà thay vào đó, nó đang thay đổi để đương đầu với những thách thức đương đại. Nhật Bản hiện nay đang chứng kiến sự nổi lên của những cái mới, sự thay đổi của truyền thống, những hình thức tu tập và hoạt động Phật giáo nhấn mạnh vào sự kết nối mật thiết giữa tâm linh với nhận thức xã hội và chủ nghĩa vị tha tích cực.Những hình thức thực hành mới này.

Tuy nhiên, không thay thế các hình thức thiền định, tụng niệm và thậm chí là các nghi thức dâng lễ truyền thống. Thay vào đó, họ bổ sung cho các hình thức truyền thống để “hiện đại hóa” những lý tưởng Bồ tát đạo cho thế kỷ 21, và cho thấy những mô hình thú vị của cách sống từ bi và trí tuệ trong thời đại chúng ta.

Vân Tuyền (Nguồn: Buddhanet)