450
Tai hại của nhu cầu được thừa nhận trong đời sống tu học
Có một điều, nếu để ý kỹ sẽ thấy: đến một giai đoạn nào đó trong đời sống, con người thường trỗi dậy một nhu cầu rất đặc thù - đó là mong muốn được thừa nhận, đặc biệt là được thừa nhận như một sự khác biệt, thậm chí vượt trội hơn người khác. Điều này cản trở con đường tu học ra sao?
Trong đời sống thường nhật, ai cũng có lúc khao khát được người khác công nhận. Được công nhận là giỏi giang, là khác biệt, là vượt trội - đó là một nhu cầu rất “người”. Ở một góc độ tâm lý, điều này xuất phát từ cái ngã, từ bản năng muốn khẳng định sự tồn tại. Nó không sai nếu chỉ dừng lại ở động lực học tập, làm việc, cống hiến. Nhưng khi đem tâm niệm ấy vào hành trình tu học, nó có thể trở thành chướng ngại lớn.
Tu học cốt lõi là quay lại với chính mình, nhận diện và buông bỏ dần tham, sân, si - những gốc rễ của khổ đau. Nhưng nếu trong lòng còn nuôi ý muốn được thừa nhận, thì thật khó mà buông bỏ. Bởi lẽ, ẩn sau mong muốn ấy là ngã mạn: “tôi” cần nổi bật, “tôi” cần được khen, “tôi” muốn có vị trí đặc biệt. Khi ngã mạn khởi, đồng nghĩa là hạt giống tham ái còn nguyên. Người tu lúc đó có thể vẫn chăm hành trì, vẫn nỗ lực thiền tập, vẫn xiển dương pháp môn, nhưng động cơ đã bị pha trộn.
Trong lịch sử Phật giáo, không ít lần ta thấy sự phân hóa tông phái cũng bắt nguồn từ chỗ mỗi hành giả, mỗi cộng đồng khẳng định cách tu, cách thấy của mình như một dấu ấn riêng biệt. Cái “tinh thần của tôi” nhiều khi trở thành rào chắn ngăn việc hòa nhập với tinh thần chung: trở về với lời dạy căn bản của Đức Phật. Càng nhiều “cờ phướn” được dựng lên để khẳng định bản sắc, thì nguy cơ càng xa rời tinh thần giản dị: thực hành Giới - Định - Tuệ để giải thoát khổ đau.
Điều này còn gây hệ quả sâu xa trong nội tâm: thay vì chăm lo cho sự chuyển hóa của chính mình, hành giả có thể rơi vào vòng so sánh - giữa mình với người khác, giữa nhóm mình với nhóm khác. Một khi tâm bị cuốn vào so đo, thì định khó sanh, tuệ khó phát. Thậm chí, có người lầm tưởng một nhận thức khái niệm nào đó là tuệ giác, rồi cố chứng minh mình “thấy đúng hơn” người khác. Thực ra, đó chỉ là tri thức, chưa phải kinh nghiệm thực chứng. Ranh giới này trong Phật học rất vi tế, và chính nhu cầu được thừa nhận dễ khiến ta lẫn lộn.
Người xưa ví von: “Tu như đi ngược dòng”. Đã ngược dòng mà còn lo ngoái nhìn xem ai công nhận mình, thì rất dễ buông tay, để dòng đời cuốn trôi. Thực hành chánh pháp vốn cần khiêm tốn, kiên nhẫn và buông bớt ý niệm “tôi”. Một hành giả thực chứng càng sâu thì càng trở nên bình dị, ít muốn xưng danh, ít muốn tạo dấu ấn riêng. Đó mới là chỗ an nhiên.
Thực ra, khao khát được thừa nhận không phải để diệt trừ ngay, mà để thấy rõ nó, gọi tên nó. Khi ánh sáng chánh niệm soi rọi, ta biết rằng mong muốn ấy chỉ là một tâm hành - đến rồi đi. Nó không phải là “tôi”, không phải là chân lý. Thấy như vậy, tâm dần bớt bám chấp. Mỗi khi còn khao khát nổi bật, ta tự nhắc: điều quan trọng không phải là người khác nghĩ gì về mình, mà là mình có đang thật sự bớt khổ đau, có đang làm người xung quanh bớt khổ đau hay không.
Tu học không cần khác biệt để vượt trội, mà cần chân thành để chuyển hóa. Ngày nào còn mong được thừa nhận như “hơn người”, ngày đó đường tu còn bị che mờ. Ngày nào biết cúi đầu, biết trở về với tâm bình thường, ngày đó hạt giống giải thoát mới có cơ hội nảy nở.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Tăng Ni sinh Học viện PGVN tại Hà Nội hiến máu, ủng hộ lũ lụt
Phật pháp và cuộc sống
14:51 23/11/2025
Sáng 23/11, tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội (Sóc Sơn), hơn 500 Tăng Ni sinh đã hoan hỷ tham gia Ngày hội “Hiến máu cứu người - Hành Bồ-tát đạo” và đăng ký hiến mô, tạng nhân đạo năm 2025.
Thương bà con mình lắm...
Phật pháp và cuộc sống
14:32 23/11/2025
Mấy ngày nay miền Trung với Tây Nguyên oằn mình trong lũ, nước lên nhanh và thiệt hại thì không biết nên nói làm sao cho hết…
Người dân ở xã Hòa Thịnh kể chuyện leo lên bàn thờ Phật tránh lũ
Phật pháp và cuộc sống
13:21 23/11/2025
Khi lũ dâng cao ở Hòa Thịnh (Đắk Lắk), hàng trăm người dân kéo vào chùa Long Quang trú ẩn. Nước ngập hơn 1 mét trong chánh điện, có phụ nữ mang thai bám trụ suốt đêm chờ cứu hộ.
Bà tôi
Phật pháp và cuộc sống
12:26 23/11/2025
Con người thường phải trải qua bốn bước giai đoạn khác hẳn: sinh, lão, tử. Tuy nhiên thời nay, hình như do cách sống lệch lạc và môi trường quá ô nhiễm nên khá nhiều người chỉ kịp trải qua ba giai đoạn của đời người: sinh, bệnh, tử. Họ không kịp già, chưa kịp trải qua tuổi già. Bà nội tôi là trường hợp duy nhất mà tôi được biết có cuộc đời thú vị khi chỉ trải qua ba giai đoạn khắc hẳn: sinh, lão, tử. Thiếu ba tuổi nữa thì bà tôi sống tròn trăm tuổi.
Xem thêm
