Thứ tư, 03/12/2025, 20:12 PM

Tám vạn bốn ngàn pháp môn

Thiền sư Kim Triệu

Phật tử thường hay nói đạo Phật có đến tám mươi bốn ngàn pháp môn tu tập, bất cứ pháp môn nào, nếu được thực hành rốt ráo, cũng đều có thể đưa đến giác ngộ, giải thoát.

Do đó, vấn đề chỉ là chọn pháp môn hợp với căn cơ và trình độ của mỗi người. Tuy nhiên, kinh điển lại nói pháp hành Minh Sát Niệm Xứ là con đường duy nhất đưa đến giác ngộ. Ta cần phải hiểu như thế nào về hai cách nói này?

Đức Phật có cho một ví dụ cụ thể về hình ảnh bàn chân, đúng ra là dấu chân của muôn thủ. Trong các dấu chân, dấu chân voi - tượng trưng cho chánh niệm - là to lớn nhất. Dấu chân của tất cả loài thú khác đều nhỏ hơn, đều có thể nằm lọt vào trong dấu chân voi. Bất cứ pháp môn nào muốn đạt đến cứu cánh giải thoát đều phải đặt nền tảng trên chánh niệm và đề mục quán sát phải là chân để mà không có một ngoại lệ nào cả. Có thể cách thực hành để vun bồi chánh niệm khác nhau và đề mục quán sát khác nhau.

Do đó, pháp môn nào mà cách thực hành không dựa trên chánh niệm và đối tượng quán sát không thật sự hiện hữu theo ý nghĩa tối hậu - tức không phải là chân đế, thì không thể nào đưa đến giác ngộ, giải thoát khỏi khổ đau được cả.

Pháp hành thiền Minh Sát Niệm Xứ với bốn phép quán là quán thân, quán thọ, quán tâm, quán pháp lấy thân, cảm thọ, tâm, và pháp là những thực tại tối hậu làm đối tượng quán sát để vun bồi chánh niệm nhằm mục đích giác ngộ, giải thoát.

Sở dĩ nói Thiền Minh Sát Niệm Xứ là pháp môn duy nhất vì nó bao trùm hết cả bốn đối tượng chân để, và lấy chánh niệm làm nền tảng nên rộng lớn ví như dấu chân voi. Các pháp môn nào khác trong đạo Phật cũng đều phải tương tự như vậy mới đi đến cứu cánh giải thoát dù khác nhau về đề mục và phương cách thực tập.

Ứng dụng và tu tập Bát chánh đạo

Tám vạn bốn ngàn pháp môn 1 — Ảnh minh họa.

Chẳng hạn khi niệm hồng danh Đức Phật A Di Đà hay Đức Quán Thế Âm, ta phải có trí nhớ ghi nhận câu tụng niệm để phát triển chánh niệm. Khi chánh niệm vững vàng nhờ sự ghi nhận liên tục, định tâm sẽ mạnh mẽ. Tuy nhiên, sự định tâm ở đây thuộc về thiền vắng lặng vì đề mục là một đối tượng chế định chứ không phải là chân đế.

Muốn sự trì chủ, tụng kinh đưa đến giải thoát, ngay khi phát triển được tâm định nhờ tụng niệm hồng danh, hành giả phải lấy ngay các trạng thái của tâm định này làm đề mục quán sát vì đây mới là thực tại thật sự hiện hữu theo ý nghĩa tối hậu hay chân để để phát triển trí tuệ giải thoát. Nếu sự trì tụng không theo đúng như vậy mà chỉ tụng hồng danh không thôi thì sẽ không giác ngộ được. Lý do hồng danh chỉ là một ý niệm, một pháp chế định, không hề thay đổi để hành giả kinh nghiệm được ba đặc tính vô thường, khổ, và vô ngã hầu tiến tới trí tuệ giải thoát. Chỉ có những đối tượng thật sự hiện hữu tức là có kinh qua ba giai đoạn sanh khởi, kéo dài và hoại diệt hay sanh, trụ, diệt thì mới có các đặc tính này. Hồng danh chỉ là danh ý niệm, không phải là thực tại hiện hữu, nên không có các đặc tính như vậy.

Tại sao Đức Phật Thích Ca không dạy các đệ tử niệm danh hiệu Ngài như là pháp hành thiền để đi đến giải thoát?

Một trong bốn phép bảo vệ mà chư tăng và thiền sinh hay quán tưởng mỗi ngày trước khi hành thiền Minh Sát Niệm Xứ là niệm chín phẩm tính của Phật. Phép quán tưởng này nhằm tăng trưởng đức tin và để bảo vệ tâm được an ổn trong khi hành thiền chớ tự thân sự quán tưởng này không đưa đến trí tuệ.

Đức Phật không dạy các đệ tử niệm hồng danh Ngài như là pháp hành để giải thoát với lý do như đã được đề cập ở trên là hồng danh chỉ là danh ý niệm, một tư tưởng về một đối tượng chế định có sẵn, không phải là một sự thật tuyệt đối, không phải là chân để để hành giả có thể kinh nghiệm được sự sanh diệt. Chính Đức Phật cũng phải khởi đi từ sự chú niệm ghi nhận thân tâm Ngài qua bốn phép quán thân, quán thọ, quán tâm và quán pháp cho đến tận cùng, để thấy chúng là vô thường, khổ và vô ngã, mới giải thoát khỏi được chúng.

Cho nên, chúng ta hãy đi theo dấu chân Đức Phật, đi từng bước chánh niệm trên Bát Chánh Đạo là con đường tu tập Giới Định Huệ đặt căn bản trên Thiền Minh Sát Niệm Xứ.

Trích trong Vài Làn Hương Pháp.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

“Ngày trưởng tịnh” là một thuật ngữ quen thuộc trong đời sống tu học của nhiều truyền thống Phật giáo, đặc biệt trong hệ phái Nam truyền và trong sinh hoạt tu tập tại một số tự viện Bắc truyền.

Cách tụng kinh hằng ngày, đúng cách thức

Phật giáo thường thức

15:21 03/12/2025

Hỏi: Con thường tụng kinh ở nhà, nhưng con không hiểu rõ phải tụng niệm như thế nào mới đúng cách thức? Và thời khóa tụng niệm cũng như phải tụng kinh nào mới thực sự phù hợp? Kính xin thầy hoan hỷ giải đáp cho con rõ.

Giải toả oan ức

Phật giáo thường thức

14:07 03/12/2025

Tất cả chúng ta sống trên cuộc đời này, ai cũng có nỗi lo, nỗi khổ, nhất là cảm giác bị oan ức là nỗi khổ lớn. Oan ức là những điều mình không làm mà bị người khác đổ lỗi, nên mình cảm thấy ức lòng, đau khổ. Muốn giải tỏa nỗi oan ức này, chúng ta làm cách nào.

Xem thêm

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

TIN LIÊN QUAN

Dành cho bạn

Tin chọn lọc