Thờ cúng tổ tiên, tinh thần uống nước nhớ nguồn của cháu con đối với tiền nhân

>>Tâm linh Việt

Việc tế lễ thờ phụng cũng khởi nguồn cho nghi thức cúng tế tổ tiên và thần linh. Có thể nói, nghi thức tế lễ, thờ phụng được hình thành và ngày càng được bổ sung, hoàn thiện. Nghi thức tế lễ cho dù biến chuyển qua từng giai đoạn khác nhau những sẽ mãi đồng hành cùng con người bởi "Con người có tổ, có tông. Như chim có tổ, như sông có nguồn". Có tổ tông thì ắt phải có nghi lễ thờ cúng và đây cũng là nét đẹp trong văn hóa của con người. Các nghi lễ này được lưu truyền trong dân gian và đương nhiên cũng sẽ có những khác biệt theo từng vùng miền, từng dòng họ, song thờ cúng đều giống nhau ở mục đích, ý nghĩa.

Đối với người Việt, thờ cúng đã trở thành "Lễ nghi phong hóa" tức là việc thờ cúng đã được chuẩn hóa theo quy củ, trật tự và trở thành phong tục tập quán của cả dân tộc. Thờ cúng là vấn đề tâm linh, đó cũng là điều thiêng liêng thấm vào máu thịt của mỗi người dân Việt Nam.

Việt Nam là một đất nước đa tôn giáo, do đó việc thờ cúng và theo một tôn giáo nào đó hoàn toàn thuộc về sự tự nguyện của một con người, một gia đình, một dòng tộc. Việc thờ cúng, lễ bái đã được chắt lọc từ ngàn đời, được hấp thụ tinh hoa từ các tôn giáo và trở thành một những gia bảo tinh thần đáng quý của mọi người dân Việt Nam. 

Trong xã hội Việt từ cổ đại đã tồn tại mối quan hệ dòng họ sâu sắc xây dựng trên cơ sở huyết thống. Do vậy, ngoài tín ngưỡng tôn giáo thì người dân Việt Nam rất chú trọng đến thờ cúng tổ tiên, ông bà. Người Việt Nam có câu: "Tu đâu cho bằng tu nhà, Thờ cha thờ mẹ mới là chân tu". Từ tư duy đó, người Việt Nam thờ ông bà, cha mẹ rất mực kính cẩn kể cả khi cha mẹ còn sống lẫn khi cha mẹ qua đời.

Tục thờ cúng tổ tiên đã được hình thành từ rất sớm đối với các cư dân ở vùng Châu Á, đặc biệt với những dân tộc người chưa có điều kiện quan tâm nhiều tới hệ triết học trừu tượng, minh triết sâu xa có tầm thế giới.

Trong không gian đó thì tục thờ cúng tổ tiên của người Việt là một sinh hoạt tâm linh thường trực đối với bất kể người nào. Nó không phụ thuộc vào tôn giáo, tín ngưỡng. Người Việt thường coi tổ tiên của dòng họ mình, nhà mình là thần linh thiêng luôn đứng bên cạnh hỗ trợ về mọi lẽ đời, lẽ đạo của từng con người. Sở dĩ hiện tượng này dù cho mang tính tự nhiên, tự phát nhưng suy cho cùng đã được nhiều nhà nghiên cứu coi rằng nó xuất phát từ một khía cạnh của bản sắc văn hóa dân tộc.

(Trích cuốn "Tìm hiểu văn hóa tâm linh của người Việt"