Thực giải 30 bài tụng Duy thức (4)

Bài 5: Mạt na chấp ngã

Phiên âm Hán Việt: 

Thứ đệ nhị năng biến

Thị thức danh Mạt na

Y bỉ chuyển duyên bỉ

Tư lương vi tánh tướng.

Việt dịch: 

Kế, năng biến thứ hai

Thức ấy tên Mạt na

Nương nó khởi duyên nó

Tư lượng là tính tướng

Thực giải: 

Kế tiếp là nói đến thức Năng biến thứ hai. Thức này tên là Mạt na; nó nương nơi thức A lại da để chuyển biến sanh khởi và trở lại bám chấp vào A lại da làm tự ngã của mình. Đặc tính của thức này là so đo, tính toán, vướng mắc, chấp ngã.

Hầu hết những lối sống ích kỷ, đố kỵ, hơn thua, so đo, cố chấp, dính mắc...của con người chính là hoạt động của thức này nhưng ít ai biết.

Một số tính chất của thức Tư Lương đã nói đến trong bà thứ hai. Ở đây chỉ trình bày rõ thêm đặc tính của thức này. Cơ sở nguồn gốc phát sanh ra thức Tư Lương chính là kiến phần (phần tác dụng) của thức A lại da, khi kiến phần thức này tương tức với nghiệp tướng mang tên Tư Lương mới hình thành tên gọi.

Thật ra vốn bản thân kiến phần thức A lại da không có sự so đo chấp trước, nhưng vì tương tác với nghiệp tướng tư lương cho nên trở thành đặc tính kiên cố.

Hơn nữa, thức Tư Lương luôn luôn vướng chấp kiến phần thức A lại da trong mỗi nghiệp tướng của con người, của chúng sanh hữu tình chấp làm bản ngã của mình.

Nếu quan sát sâu sắc hơn nữa, thì Kiến Phần thức A lại da trong nghiệp tướng của mỗi con người, của mỗi chúng sanh hữu tình không phải là bản ngã, mà cái gọi bản ngã lại chính là nghiệp tướng để thức Tư Lương so đo vướng chấp. Nhìn ở phương diện tâm lý con người thì sự so đo vướng chấp này của con người như là bản tính vốn có vì có căn nguyên sâu xa. Bởi vậy tính ích kỷ và sự chấp ngã luôn là vấn đề trở ngại lớn nhất cho những ai muốn tu hành, hàm dưỡng trí tuệ đạo đức lên bậc cao.

Dân gian hay nói, giang sơn dễ đổi bản tính khó dời, tính ích kỷ cố chấp như là bản tính vốn có của con người vô cùng khó chuyển hóa, thay đổi.

Có thể nói chắc rằng phẩm chất đạo đức trí tuệ của con người tỉ lệ nghịch với tính ích kỷ chấp ngã mà nguồn gốc là hoạt động của thức Mạt na.

Người nào nhận biết, hiểu rõ quy luật hoạt động, cũng như tác hại vô cùng của thức chấp ngã Mạt na thì phẩm chất đạo đức trí tuệ của họ được nâng cao lên, đời sống của họ sẽ tốt lên mọi mặt.