Thứ sáu, 12/09/2025, 10:12 AM

Truyện ngắn: Mùi cơm cháy

Trương Hoàng Minh

Hôm nay cúp điện. Vợ vắng nhà. Tôi nấu cơm bằng bếp ga. Không biết cách nấu cơm cạn, tôi nấu chắt nước. Đứa con gái, học lớp chín, hỏi tôi:

- Được hông ba? Để con nấu cho? Tôi cười, nhướng mày tự tin:

- Chuyện nhỏ! Ba biết nấu hồi chín mười tuổi lận con.

- Ai dạy ba vậy?

- Bà nội! Hai tiếng “bà nội” phát ra từ miệng tôi theo quán tính chứ thật ra má tôi không có dạy mà do tôi tự học lóm thôi. Cơm sôi, chờ cho hạt gạo nở đều, tôi chắt nước vào tô và vặn nhỏ lửa. Cơm chín, tôi giở nắp nồi ra xới cho cơm tơi xốp; mùi cơm cháy bay lên thơm nức mũi. Đã lâu lắm rồi tôi không ngửi được cái mùi ngọt ngào thân thiết này và đã quên mất nó đi nhưng nay nó chợt đến; lại còn mang về cho tôi hình ảnh quê nhà và người mẹ thân yêu của mấy mươi năm trước.

Truyện ngắn: Mùi cơm cháy 1 — Ảnh minh hoạ.

Lúc bấy giờ ở nông thôn chưa có điện, người giàu có khá giả mới dùng bếp ga còn đa số bà con đều dùng củi nấu nướng ngày hai bữa sáng chiều. Để có củi chụm giáp năm, vào mùa nắng má tôi ra vườn quơ bất cứ thứ gì chụm được. Róc từng tàu dừa lấy lá nhúm lửa, cọng chẻ ra làm củi, lượm dừa chuột bổ nhỏ phơi đăng đăng đê đê ngoài sân. Củi khô, má chất thành cự ngoài vách hè nhà, nếu không chuẩn bị sẵn, đến mùa mưa dầm không có củi phải “đút ống giò vô chụm”, má tôi hay nói đùa như thế.

Củi cháy sanh ra lửa và khói. Lửa làm chín cơm, khói bám vào nồi biến thành lọ nghẹ đen thui, phần còn lại bay lên, len lỏi qua mái nhà, kẽ lá, vòm cây rồi lan tỏa vào không gian thành khói lam chiều.Hình ảnh mộc mạc thân thương này đã đi vào lòng người, trở thành biểu tượng của làng quê thôn dã. Nó còn là nguồn cảm hứng tuyệt vời của văn nghệ sĩ, được họ thể hiện qua văn thơ nhạc họa bằng tình cảm, xúc cảm chân thành.

Lòng quê dờn dợn vời con nước

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.

(Trường giang - thơ Huy Cận)

Người lớn và trẻ con nông thôn không có thói quen ăn sáng. Đúng hơn là hồi đó rất ít người bán hàng rong và quán tiệm như bây giờ. Vào mùa vụ thì ăn cơm khuya, ngày thường thì bảy tám giờ ăn cơm sáng, mười ba mười bốn giờ ăn cơm chiều, dân gian gọi là “cơm đắp đầu gối”. Tối có xót ruột, đói bụng thì lục cơm nguội.

Trường học cách nhà tôi khoảng ba ngàn thước. Mỗi ngày má tôi thức dậy từ bốn năm giờ sáng, nấu cơm, hâm cá cho anh chị em tôi ăn “dằn bụng” trước khi đi học, khỏi tốn tiền quà lại được no lâu. Má nấu cơm rất khéo; chắt nước xong, má rút bớt củi để lửa cháy liu riu cho khô nước, hạt cơm sẽ son ráo, tơi xốp. Sau đó, má gạt than ra chung quanh đáy nồi cho cơm cháy vàng đều, nếu không, cơm cháy sẽ khét đen chính giữa. Bữa ăn nào cũng có tô nước cơm màu trắng đục, thơm thơm, ngọt ngọt, béo béo... húp hoặc chế vào cơm ăn, dù có hay không có canh. Nhất là giề cơm cháy vàng tươi, thơm lừng, giòn rụm, nhai nghe rào rạo thú vị làm sao. Tôi uống nước cơm và ăn cháy riết, đâm ghiền. Biết ý con, bữa nào má tôi cũng chắt nước cơm và đun lửa cho có cháy.

Cái hương vị thơm ngon và cảm giác khoái khẩu đó đã ở lại quê nhà khi tôi lên thành phố học và đi làm. Ăn cơm tiệm, cơm hộp suốt làm gì có nước cơm và cơm cháy? Tuy nhiên, tôi vẫn còn thỉnh thoảng gặp lại nó trong những lần về thăm cha mẹ.

Tôi chỉ thật sự quên nó sau khi lập gia đình, ở luôn trên thành phố. Hơn nữa, thời gian sau này em trai tôi cũng đã sắm bếp ga, nồi cơm điện; và má đã già, việc bếp núc do con dâu đảm trách nên tôi chỉ có một lần duy nhất cách nay gần hai năm được thưởng thức mùi nước cơm và cơm cháy do chính tay má nấu.

Hôm đó, nhân nghỉ lễ hai ngày tiếp theo thứ Bảy Chủ nhật, tôi cùng vợ con về thăm cha mẹ. Em dâu tôi đi chợ mua thức ăn về có mua bịch cơm cháy làm quà cho con nó. Má kêu thằng bé đem bịch cơm cháy lại cho bà coi:

- Sang! Đem lại cho bà nội coi, coi con?

Thằng bé đem lại đưa bà. Má tôi lật qua lật lại xem một hồi rồi đưa lên mũi ngửi, nói trổng:

- Cái này mà là cơm cháy đây sao? Dày cui lại không có mùi vị gì hết trơn hết trọi?

Tôi giải thích:

- Đây là cơm sấy khô trộn với gia vị ép thành khuôn chớ không phải cơm cháy trong nồi.

Má ngước nhìn tôi, hỏi:

- Có ngon hơn của mình không?Tôi biết má muốn so sánh với cơm cháy má làm nên vỗ vỗ vai má, cười nói:

- Dĩ nhiên là không rồi! Cơm cháy má làm là nhứt, có ai bằng?

Má cười móm sọm, kêu em dâu tôi, nói:

- Vợ thằng Hải nấu cơm chưa, con? Bà hỏi vậy vì biết em dâu tôi chỉ biết nấu cơm nồi điện.

- Dạ chưa! Chi vậy má? Em dâu tôi đáp.

- Nếu chưa thì đừng nấu để má nấu cơm củi chắt nước có cơm cháy cho anh Ba con ăn. Hồi nhỏ nó ưa lắm, bữa nào hổng có hoặc hết cơm cháy cái mặt quạu đeo.

Nghe má nói, vợ con và em dâu nhìn tôi cười ồ. Tôi rưng rưng muốn khóc, muốn sà vào lòng má phụng phịu như thuở nào. Trời ơi! Đã mấy mươi năm rồi mà má vẫn không quên sở thích cỏn con của tôi. Trong mắt má, tôi luôn luôn là thằng con nít háu ăn, xấu tính và hay hờn mát.

- Con làm tiếp má.

Tôi vui vẻ nói rồi đi lấy nồi xúc gạo đem vo. Má lui cui nhóm lửa và ngồi kế bếp canh chừng đến khi cơm chín. Củi khô cháy tốt, chỉ vài làn khói xanh lam mỏng mảnh nhẹ tênh bay lên mái nhà, chưa kịp lan tỏa trong không gian thì bị gió thổi tan loãng vào hư vô. Đó là lần cuối cùng tôi được uống nước cơm và ăn cơm cháy do tự tay má nấu!

Trước khi dọn cơm ăn, tôi làm chén mỡ hành có thêm chút đường chút muối để ăn với cơm cháy. Con gái tôi bới cơm ra chén, ăn vài miếng, ngước nhìn tôi, khen:

- Cơm nấu chắt nước ngon hơn cơm nấu nồi điện hén ba?

Tôi gật đầu, nói:

- Vẫn chưa ngon bằng cơm nấu củi đâu con. Ba còn một món nữa ngon lắm.

- Món gì vậy ba?

Tôi cạy cơm cháy, thoa mỡ hành rồi đưa cho con. Nó ăn ngon lành và hỏi ai đã dạy tôi làm, tôi nói bà nội dạy. Nó mỉm cười thích thú:

- Bà nội khéo tay quá hén ba? Con sẽ đề nghị với má từ nay về sau nấu cơm chắt nước để có nước cơm uống và cơm cháy ăn như bà nội ngày xưa làm cho ba ăn uống vậy?

- Dễ gì?

Tôi lại trả lời theo quán tính. Trước khi trở thành thị dân tôi sinh ra và lớn lên ở nông thôn. Vậy mà cuộc sống hiện đại đã khiến tôi quên mất cội nguồn xuất xứ của mình, trong khi hình ảnh bà mẹ quê đã sống lại trong lòng con gái tôi và nó còn muốn khôi phục những việc làm của bà nội nó ngày xửa ngày xưa. Tôi cảm thấy xấu hổ với con. Nó nhắc nhở tôi cái tô đá mẻ miệng và cái nồi dính lọ nghẹ đen thui của má tôi cũng là biểu tượng “Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình”.

Nếu những hình ảnh đơn sơ mộc mạc của “chùm khế ngọt, cây cầu tre nhỏ” là biểu tượng của quê hương thì tô nước cơm màu trắng đục ngọt ngào và giề cơm cháy vàng ươm, giòn rụm, thơm phức của cha con tôi cũng như vậy.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Sáu pháp thành tựu trong Kinh Kim Cang

Kinh Hoa Nghiêm: Phẩm Như Lai Thập Thân Tướng Hải Thứ ba mươi bốn (tập 3)

Đại tạng kinh Phật giáo: Kho tàng văn hóa - tri thức của nhân loại

Kinh Kim Cang: Xuất xứ và ý nghĩa

Kinh giải thoát

Kinh Mi Tiên Vấn Đáp: Bậc toàn giác biết tất cả?

Kinh Thủ Lăng Nghiêm (Quyển 9)

Bài kinh: Quả báo của việc phá hòa hợp Tăng

Hướng dẫn cách tụng và tải kinh Vu Lan

Kinh Bách Dụ: Người phụ nữ sợ đau mắt

Ta cứ tưởng thứ mình tìm nằm ở bên ngoài

Phật pháp và cuộc sống

10:00 20/11/2025

Khi trái tim chưa đủ đầy, nó sẽ yêu bằng mong muốn được lấp đầy. Khi trái tim chưa đủ tỉnh sáng, nó sẽ yêu bằng nỗi sợ và hờn ghen. Và ta không biết rằng đó chính là nguyên nhân khiến mọi thứ trở nên nặng nề: ta đang đặt vào người khác một nhiệm vụ không ai có thể làm thay ta đó là nhiệm vụ làm cho chính ta hạnh phúc.

Tuỳ bút: Thiền định

Phật pháp và cuộc sống

09:35 20/11/2025

Trong một lần trò chuyện về những chương trình trên màn ảnh truyền hình, một anh bạn thân bày tỏ với tôi, là có một chương trình anh rất thích, nhưng anh lại dị ứng với người dẫn chương trình nên không bao giờ anh xem. Anh nói với tôi anh ghét cái vẻ cao ngạo, trịch thượng của “cái thằng cha” dẫn chương trình đến nỗi anh không muốn mở cái kênh đó ra, chứ không phải đợi mở ra thấy cái mặt đáng ghét mới tắt máy, dù trong lòng anh rất thích chương trình đó. Cái ghét nó lấn át cả cái yêu, làm cho anh có chút khó chịu, không biết làm sao mà giải quyết. Và cho đến bây giờ, điều đó vẫn còn làm cho anh không được thoải mái chút nào.