Tùy bút: Những chiếc khẩu trang của mẹ

Rất lâu rồi, tôi mới có dịp về lại quê nội miệt Vị Thủy, Hậu Giang trong không khí tết đã cận kề. Trong bữa cơm chiều với nồi cá bống kho tộ, tô canh chua cá lóc nấu với bạc hà, nội tôi thật buồn. Nội nói mấy mươi gia đình trồng trầu cả trăm năm nay, buồn vui với dây trầu từ đời nầy đến đời khác. Riêng bà đã gắn bó với vườn trầu từ khi lúc lọt lòng đến tận bây giờ. Vậy mà năm nay lá trầu rớt giá thê thảm. Nếu như năm “ngoái” gần 10.000 đồng/ốp (40 lá trầu) thì năm nay chỉ còn xấp xỉ 1.700 đồng/ốp. Người trồng trầu như nội tôi “cười ra nước mắt”.

Hồi đó nội tôi thường dạy con cháu mấy câu ca dao chơn chất nhưng dễ nhớ lâu quên như  “...Xưa kia ai biết ai đâu/ Chỉ vì điếu thuốc, miếng trầu nên quen" hay là “...Thưa rằng bác mẹ em răn /Làm thân con gái chớ ăn trầu người..."

Bà nói: lá trầu, trái cau là cốt cách quê hương, là cái tâm, cái nghĩa, cái lòng của con người, bởi vậy bất kể nhà nào có chuyện vui, chuyện buồn như: tang ma, cưới, hỏi đều có mặt trầu, cau dù gia quyến sang, hèn thể nào cũng vậy.

Không hiểu sao đất quê nội tôi lại trồng trầu tốt rất lạ thường. Cả xóm tôi có tới hàng trăm hộ trồng trầu từ đời nầy sang đời khác.Thấy đơn giản nhưng lá trầu đã nuôi sống hàng vạn con người biết thương trầu, quyến luyến với trầu như những người bạn thân thiết nhất của cuộc đời. Mỗi ngày xóm trầu quê tôi lại rộn ràng với điệp khúc lao động thân quen : cơi giàn, hái trầu, bó ốp, làm cỏ, vô phân…vừa làm việc vừa kể chuyện làng, chuyện xóm rất rôm rã. Có nhiều đôi trai gái nên nghĩa vợ chồng cũng từ nguyên cớ làng trầu nầy. Có những đêm trăng sáng, cả xóm tôi hái trầu ban đêm để kịp giao cho bạn hàng. Người hái, người bó làm việc thâu đêm nhất là dịp cận tết.

Tùy bút “đám giỗ ở quê”

Mười năm trước, xóm trầu quê nội tôi vào khu qui hoạch xây dựng trung tâm thương mại. Cả xóm tôi mừng khấp khởi vì giá bồi hoàn khá cao. Nhà nhà thi nhau mua sắm phương tiện nghe nhìn, đi lại. Nhà mới mọc lên vùn vụt. Màu xanh xóm trầu mất dần, mất dần thay vào đó là sắt, đá, bê tông nằm la liệt bên tiếng máy thi công công trình hoạt động suốt ngày đêm. Vậy mà nội tôi vẫn buồn, vẫn tiếc. Mỗi khi chiều xuống, bà lặng lẽ tìm đến mấy mươi nọc trầu còn lại bởi không rơi vào khu qui hoạch với đôi mắt ươn ướt như tiếc nuối một điều gì thiêng liêng lắm. Bà nói: trầu là người bạn tri âm với mình từ nhỏ đến giờ, sao nỡ buộc bà phải xa lìa chúng.

Chiều nay, nội tôi lại buồn rười rượi. Buồn không chỉ vì lá trầu mất giá mà còn buồn bởi người ăn trầu quê giờ đã thưa dần. Bà nói: mai này biết có còn ai ăn trầu?

Xuân lạnh đang về trên vườn trầu của nội tôi.