450
Văn Lâm - Mạch sống ngàn năm
Có những vùng đất không chỉ được đo bằng chiều dài địa lý, mà còn được đo bằng độ sâu của ký ức và độ dày của hồn cốt văn hoá. Văn Lâm là một vùng đất như thế. Nơi đây, mỗi tấc đất là một trang sử, mỗi ngọn gió là một lời nhắn của tiền nhân, mỗi bước chân trên đường làng, bờ ruộng đều nối dài từ quá khứ đến hiện tại. Ai đã từng một lần đặt chân về Văn Lâm trong những chiều gió lộng, sẽ hiểu vì sao mảnh đất này được gọi là “mạch sống ngàn năm” của bao thế hệ con người kiên trung.
Tôi trở về Văn Lâm vào một chiều gió lộng. Nơi đây, gió không chỉ là gió mà còn là tiếng vọng của ngàn xưa. Gió lùa qua rặng tre xanh rì, như tiếng trống thúc quân, như tiếng chiêng hội làng của những đoàn người áo vải thuở trước. Họ, những người con của đất Việt, tay gươm tay cuốc, vượt núi băng rừng, tìm về miền đất hứa. Mỗi bước chân của họ in hằn lên đất một lời thề son sắt: “Có đất là có làng, có làng là có nước.”
Thuở ấy, Văn Lâm chỉ là vài nóc nhà nhỏ bé, ẩn mình trên gò Thụy giữa biển đồng lầy. Họ Trần, họ Phan, họ Nguyễn... từ khắp nơi về đây, phần nhiều là những người lánh loạn, mang theo gia phả, khói hương tổ tiên, cùng nhau xây dựng nên một cộng đồng bền chặt. Họ sống tiết kiệm, đoàn kết, lấy cần lao làm gốc. Dù là người từ Thanh Hóa, Nghệ An hay Sơn Nam, họ đều tìm thấy ở Văn Lâm một mảnh đất để bám rễ, để giữ lửa hương hỏa.
Nhưng đất Văn Lâm nào dễ ở! Nó khắc nghiệt như người mẹ nghiêm khắc rèn giũa con mình. Thuở chưa có đê La Giang, vùng đất này từng được nhà địa chí học Bùi Dương Lịch gọi là “Đại Oa” - cái ổ nước khổng lồ tựa lòng chảo, mà Văn Lâm nằm ở đáy. Mùa mưa, nước từ sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố, từ dãy núi Trà Sơn… đổ ra biển đều tràn qua làng, khiến đồng ruộng ngập úng triền miên, mùa màng thất bát nặng nề. Mùa hè, gió Lào bỏng rát cháy da; mùa đông, mưa bụi giăng mờ, gió bấc cắt da cắt thịt. Đất thịt nặng - nắng nứt toác như sành, mưa thì trơn nhớt như mỡ. Để có được bát cơm trắng, họ phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt trên cánh đồng.
Cái khắc nghiệt ấy đã tôi luyện nên những con người có cốt cách sắt đá. Họ không chỉ làm đồng mà còn dệt vải, đi củi, đi hàng xáo, thậm chí ngược Lào làm thuê. Cơm độn khoai quanh năm nhưng ý chí thì không hề mai một. Bằng chứng là thời Lê Trung hưng, một làng nhỏ bé như Văn Lâm đã có tới chín vị là “Ưu binh hoàng triều” được sắc phong tướng quân. Máu “mang gươm mở cõi” vẫn sôi sục trong huyết quản họ, chưa bao giờ nguội lạnh.
Văn Lâm không chỉ là nơi vững vàng nơi gươm giáo mà còn rực sáng nơi bút nghiên. Bao thế hệ nho sinh nơi đây đã đỗ đạt, làm quan, dạy học, giữ mình thanh liêm. Họ trọng nhân nghĩa hơn danh lợi, lấy việc dạy con cháu nên người làm trọng. Cái sĩ khí ấy, cái nho phong ấy, dẫu gió Lào nung nắng hay mưa bấc cắt da, vẫn bền vững như đá tạc.
Trong huyền thoại của làng, đêm khánh thành đền, Thần hoàng làng Song Đồng Ngọc Ngữ hiện ra, tay cầm kiếm gỗ, mắt sáng như sao. Ngài phán: “Nơi đây tuy đất hẹp nhưng mạch long tụ khí. Người ở đây chịu gian khó mà không khuất phục, nhẫn nhịn mà chẳng hèn… Con cháu các ngươi đời đời có người cầm bút ra kinh, có người vác gươm ra trận, danh không chìm, tiếng chẳng mất.”
Lời phán ấy như mạch nước ngầm chảy trong tâm can của mỗi người con Văn Lâm. Nó nuôi dưỡng họ qua bao đời bão tố, để làng vẫn vững vàng như thành đồng lũy sắt.
Ngày nay, đứng bên bờ La Giang, nhìn về Văn Lâm, tôi vẫn thấy bóng cổ thụ che mái chùa, đền làng, nghe gió lùa qua rặng tre như tiếng trống năm xưa vọng lại. Trong hư không, dường như vẫn còn vang vọng lời thề của tiền nhân, vẫn còn ngân nga lời phán của Thần hoàng làng.
Giữa nhịp sống hối hả của thế kỷ XXI, bước chân về Văn Lâm, ta vẫn cảm nhận được hơi thở của tiền nhân phảng phất trong từng mái ngói rêu phong, bờ tre, góc vườn. Trên những cánh đồng từng nhuộm mồ hôi và máu, giờ lúa vàng trĩu bông. Con cháu Văn Lâm, người đi khắp bốn phương, người ở lại giữ quê, nhưng ai cũng mang trong tim lời thề xưa: sống ngay thẳng, giữ gìn danh thơm.
Những bàn tay nay không chỉ biết vung gươm giữ đất, mà còn vươn xa làm chủ khoa học, văn hóa, kinh tế. Trong mỗi lớp học, ánh mắt của học trò lấp lánh như soi thấy mạch nước ngầm năm nào - mạch của ý chí, kiên cường và lòng tự tôn.
Có thể một mai, dáng làng sẽ khác, phố xá sẽ nhiều hơn, đồng ruộng ít lại. Nhưng chắc chắn một điều: mạch sống ngàn năm của Văn Lâm sẽ không bao giờ cạn. Bởi nó không chỉ nằm trong đất, trong tre, trong sông La Giang, mà còn nằm trong huyết quản, trong ánh mắt và trong lời ăn tiếng nói của mỗi người con quê hương. Để rồi, dẫu đi đâu, họ vẫn mang theo một phần Văn Lâm trong tim - như mang theo cả bầu trời ký ức và niềm tự hào bất tận.
Và như thế, câu chuyện về Văn Lâm sẽ còn tiếp tục được viết, qua từng thế hệ, từng trang đời, để non sông mãi nhớ tên làng này.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Ngôi chùa quê tôi
Phật pháp và cuộc sống
10:25 28/11/2025
Những người xa quê hương, không biết họ có suy nghĩ gì mỗi khi nhớ về quê quán, hình ảnh nào làm cho họ cảm động và đáng nhớ nhất? Chẳng hạn như dòng sông, con đò bến nước, hay những món ăn dân dã như dĩa rau muống luộc, bát nước chè xanh…
Bốn bệnh
Phật pháp và cuộc sống
09:57 28/11/2025
Chỉ Bệnh/ Đè nén các vọng tưởng/ Miễn cưỡng bắt dừng lại/ Muốn biển không nổi sóng/ Thanh Văn dụng cách này
Mùa bình yên!
Phật pháp và cuộc sống
09:51 28/11/2025
Khi ánh nắng sớm mang theo chút hơi lạnh của những ngày cuối thu, lòng người cũng trở nên thâm trầm hơn với những khoảnh khắc dừng lại ở một góc nhỏ nào đó và cầm trên tay một quyển sách hay, tạm quên đi cái ồn ã vốn quen thuộc hằng ngày, để sống trọn vẹn cho mình trong từng giây phút.
Nhìn lại chính mình
Phật pháp và cuộc sống
08:46 28/11/2025
Có những lúc, khi nghe ai đó nói điều gì, tôi bỗng nhận ra: hình như mình đã từng tin như thế, đã từng khổ như thế.
Xem thêm
