Chuyện kể về nghệ nhân Thạch Sa Thanh

Anh Thanh kể lại “…Hồi nhỏ không hiểu sao tôi rất ham mê nghệ thuật vẽ hoa văn, chạm trổ phong cảnh trên nền gỗ, khắc các tượng Phật bằng thạch cao, xi măng tại các chùa Khơ Me, mỗi ngày sau giờ học văn hóa, tôi lại tìm đất sét để nắn tượng hay vẽ phong cảnh trên đất, trên tập học…”.

Tượng Phật nằm do anh Thanh thực hiện.

Năm 17 tuổi, anh theo những người thợ khắc, vẽ hoa văn đến Trà Vinh làm việc tại các chùa và các gia đình có nhu cầu tại các huyện Trà Cú, Cầu Kè, Cầu Ngang, Duyên Hải, Tp.Trà vinh. Tại đây năng khiếu của anh được phát huy đúng mức với sự cần cù lao động, ham học hỏi, mê sáng tạo cái mới trong lao động nghề nghiệp. Năm 2003 anh về quê hương mình tại ấp Giữa, xã Loan Mỹ, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long để lập nghiệp.

Theo anh Thanh, nghề nầy đòi hỏi sự tư duy cao, khéo léo trong sáng tạo mẫu hình phù hợp với tập quán tín ngưỡng của người dân tộc Khơ me. Nếu như nghệ thuật vẽ hoa văn thường áp dụng cho những chiếc ghe ngo với đủ loại màu sắc sặc sở nhưng phải phối màu phù hợp, cân đối và phải mang tính tâm linh cao  Thường công việc nầy đơn giản nhưng cần có thời gian dài và độ tỉ mĩ cao. Thường thì để vẽ hoa văn cho một chiếc ghe ngo có chiều dài 70 mét, ngang 1,4 mét sẽ mất khoãng 15 đến 20 ngày.

Ông Thạch Văn Sơn, ngụ ấp Cần Súc, xã Loan Mỹ cho biết “…anh Thanh làm việc rất chăm chỉ, có tay nghề cao, sản phẩm rất đẹp và độ bền lâu, bà con Khơ Me ở đây rất tín nhiệm nên thường họp đồng với anh để trang trí cho hàng chục ghe ngo, nhiều ngôi chùa, am thờ với qui mô lớn nhỏ khác nhau, kể cả nhiều gia đình cần trang trí trong gia đình…”

Anh Thạch Sa Thanh bên chiếc ghe ngo do anh trang trí

Khó khăn hơn là công việc vẽ hoa văn, chạm khắc gỗ bởi độ chi li, chính xác vì nếu lỡ tay thì phải làm lại từ đầu mất rất nhiều thời giian, công sức. Gay go nhất vẫn là các công trình điêu khắc trên vách chùa khổ lớn hay các tượng Phật với nhiều tư thế khác nhau. Công việc nầy đòi hỏi người thợ phải tham khảo trước rất nhiều hình ảnh, tư liệu, bối cảnh ra đời của từng giai đoạn khác nhau.

Anh Thạch Sa Thanh kể thêm “…trước khi bắt đầu việc điêu khắc tượng, tôi phải tịnh tâm một mình không đi lại, giao thiệp bất kỳ ai để mường tượng đến khuôn mặt, tư thế của sản phẩm mình sắp thi công. Thấy vậy chớ không đơn giản vì mỗi hoàn cảnh, mỗi không gian của các bức tượng đòi hỏi phong thái, sắc mặt vui, buồn, lo âu, khoan thai khác nhau…”

Điều đáng quý ở anh Thanh là việc tạo điều kiện cho nhiều trẻ em người dân tộc Khơ Me vừa học nghề, vừa có thu nhập tiếp giúp gia đình với mức bồi dưỡng các em từ 90.000 đến 100.000 đồng/ngày/người góp phần xóa đói giảm nghèo tại địa phương. Nhiều em nay đã có tay nghề rất tiến bộ nên mức bồi dưỡng đã cao hơn nhiều.

Em Thạch Sul, ngụ ấp Sóc Rừng cho biết “…sau thời gian đến trường mỗi ngày, em theo học nghề miễn phí với chú Thanh khỏi đóng học phí lại được bồi dưỡng 900.000 đồng mỗi tháng, số tiền tuy không quá lớn nhưng em giúp ích được một phần khó khăn gia đình, mừng nhất là có được cái nghề “độc đáo” này…”.

Tiếng lành đồn xa, hiện nay số lượng hợp đồng công việc của anh Thanh đã tăng lên rất nhiều, chủ yếu là tại các chùa lớn đang xây mới hay trùng tu, sửa chữa tại các tỉnh ĐBSCL. Từ đó đã giải quyết được nhiều việc làm cho bà con chủ yếu là người Khơ Me tại các xã của huyện Tam Bình, Vĩnh Long.

Anh Thanh cho biết thêm “…tôi tuy là người Khơ Me, trình độ học vấn còn hạn chế nhưng cũng rất thường xuyên theo dõi các mẫu chuyện học tập làm theo lời Bác Hồ của nhiều người, đặc biệt là người Khơ Me, từ đó tôi ra sức giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, tạo công ăn việc làm cho người nghèo, vậy là tôi vui và phấn khởi lắm…”.

Không ồn ào phô trương, lặng lẽ nhưng thiết thực, hiệu quả, cách nghĩ, cách làm của nghệ nhân Thạch Sa Thanh đã và đang học tập và làm theo gương Bác thông qua công việc thường nhật của mình rất đáng trân trọng.

Phan Thị Anh Thư