Trong kinh Tăng Chi Bộ[1] có chép: “Một hôm, có người Bà la môn đến gặp đức Phật, ông ta bạch rằng mình có những người thân đã chết, nếu ông làm những việc bố thí và tổ chức nghi lễ cúng cho người chết thì người chết có được hưởng lợi ích gì hay không? Đức Phật trả lời: Nếu có tương ưng xứ thời có lợi ích, không có lợi ích nếu không có tương ưng xứ”. Nghĩa là nếu người chết đọa địa ngục, làm súc sinh, hay sinh lên cõi trời, cõi người, việc cúng lễ không có lợi ích, vì những nơi đó không tương ưng xứ. Nếu người chết đọa làm ngạ quỷ mới tương ưng xứ và hưởng được lợi ích từ việc bố thí.

Qua đây, chúng ta thấy rất rõ một người sau khi chết nếu tái sinh làm người, sinh lên cõi trời hoặc đọa vào địa ngục, làm súc sinh thì việc cúng cơm sẽ không có tác dụng, ngoại trừ trường hợp những người bị đọa làm ngạ quỷ mới hưởng được. Vì thế, đối với người chết vào những ngày giỗ chúng ta chỉ nên làm lễ Tưởng niệm. Thực tế, chỉ những người xuất gia mới làm lễ Tưởng niệm, còn đối với người tại gia thì phần lớn vào ngày giỗ họ giết con vật này con vật kia để cúng, làm như vậy vô tình tạo thêm ác nghiệp cho mình, người chết lại không được lợi ích. Chỉ có những người bị đọa vào loài ngạ quỷ mới hưởng được lợi ích, thế nhưng không ai mong muốn người thân của mình sau khi chết đọa làm ngạ quỷ. Vì vậy, người Phật tử và cả những vị xuất gia cần phải có chính kiến trong việc này.

Phật giáo Nguyên thuỷ có ăn chay không?

Ở nhiều ngôi chùa, vị Hòa thượng khai sáng hay trụ trì đời trước dù đã tịch năm năm, mười năm, hai mươi năm… Thế nhưng, đệ tử của các ngài vẫn còn cúng cơm. Thầy không hiểu cúng như vậy để làm gì? Không lẽ mình mong muốn thầy Tổ đọa làm ngạ quỷ hay sao? Việc bày ra cúng cơm chỉ thêm rườm rà mà không có ý nghĩa. Bởi vì cúng cơm chỉ có loài ngạ quỷ mới hưởng được! Đây là điều đức Phật đã nói, không phải thầy nói. Đúng ra, những vị xuất gia phải hiểu rõ vấn đề này.

Chùa Hoằng Pháp vào ngày lễ Giỗ Tổ khai sáng, không cúng cơm mà chỉ làm lễ Tưởng niệm. Thầy đi dự lễ Giỗ Tổ ở nhiều chùa thấy bày ra cúng cơm, tụng kinh hết cả buổi. Những nghi thức cúng của các vị ấy rất cầu kỳ và rườm rà. Cho nên, chư Tăng chùa mình phải có chính kiến trong vấn đề này. Sau này, nếu thầy có mất mong huynh đệ không cúng cơm. Thầy nghĩ rằng với sự tu tập của bản thân cũng như những việc thiện mình đã làm, sau khi mất không đến nỗi phải bị đọa làm ngạ quỷ để mong chờ đệ tử cúng cơm cho ăn. Việc cúng cơm chỉ là hình thức để con cháu tưởng nhớ đến ông bà, cha mẹ; đệ tử tưởng niệm thầy Tổ của mình. Thế nhưng, người ngoài đời không hiểu như vậy nên ngày giỗ ông bà, cha mẹ, con cháu kéo về tổ chức giết gà, giết vịt,… cùng nhau ăn uống, lại tạo thêm nghiệp sát sinh.

Hôm trước, thầy đã kể cho đại chúng nghe một câu chuyện vui, nhưng có khi đó lại là sự thật có thể đang xảy ra ngay trong hiện tại. Vào ngày giỗ cha, người con mua một con gà về giết để cúng cơm cho cha, không ngờ con gà đó lại chính là cha của mình đi đầu thai. Vào ngày giỗ cha, người con giết cha để cúng cha. Sau khi cúng xong, con cháu quây quần lại ăn thịt cha, ăn thịt ông của mình. Luật nhân quả trả vay tuần hoàn, chúng ta không thể biết được chuyện đời trước đời sau như thế nào, nếu ông bà, cha mẹ của mình không tu rất dễ bị đọa làm súc sinh.

Vì vậy, những người xuất gia nên bỏ hình thức cúng cơm cho thầy Tổ. Chúng ta chỉ nên làm lễ Tưởng niệm, việc làm này có ý nghĩa hơn rất nhiều. Nếu chúng ta muốn thể hiện tấm lòng của mình đối với người đi trước và làm tấm gương cho thế hệ sau noi theo thì mình phải sống sao cho xứng đáng, đem lại lợi ích cho Phật pháp, cho chúng sinh, để sau khi chết những đệ tử khi đọc lại tiểu sử một đời của thầy mình sẽ cảm thấy tự hào. Giống như Sư Tổ của chúng ta, dù ngài đã tịch nhưng khi đọc lại tiểu sử của ngài, thầy cảm thấy rất tự hào, từ đó rút ra được rất nhiều bài học cho bản thân. Tại sao ngày lễ Tưởng niệm đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn không ai cúng cơm, mà lễ giỗ thầy Tổ lại cúng cơm? Cho nên, dần dần chúng ta phải xóa bỏ những nghi thức cúng bái không có ý nghĩa đó. Chúng ta không nên thấy người đi trước làm sao mình làm theo đúng như vậy mà không có sự suy xét kỹ. Ngày giỗ chúng ta chỉ cần làm lễ Tưởng niệm, tụng kinh và đọc tiểu sử là đủ.

Do vậy, không chỉ những người xuất gia mà cả những Phật tử tại gia cũng nên có chính kiến về việc này. Đối với cư sĩ tại gia vào những ngày giỗ ông bà hay cha mẹ, chúng ta cũng chỉ nên làm lễ Tưởng niệm, họp mặt con cháu để nhớ lại công ơn ông bà, cha mẹ. Chúng ta không nên giết hại các con vật để cúng cho ông bà, cha mẹ vì làm như vậy vô tình chúng ta phạm tội sát sinh, không có lợi cho người sống và cả những người đã chết. Nếu có cúng cơm chỉ nên làm cỗ chay là tốt nhất.

(Trích từ sách: Rõ Mặt Đôi Ta – Thích Chân Tính)

Chú thích:

[1] ĐTKVN, kinh Tăng Chi Bộ IV, chương X, phẩm Janussoni, phần Janussoni, VNCPHVN ấn hành (2003), trang 595.