Khi con người lạc hậu còn đi bộ.  

Rồi lần lần biết cưỡi ngựa, cưỡi trâu.

Rồi lần hồi thông minh tìm ra hơi nước,

Rồi máy bay, xe lửa, xe hơi.

Và trong tương lai có thể du hành bằng hỏa tiễn.

Cuộc sống tưởng chừng như vô cùng hạnh phúc.

Thế tại sao con người vẫn khổ?

Khi con người còn chui rúc trong  núi rừng, hang động.

Lần hồi chất đá làm nhà,

Rồi biết đốn cây, phá rừng lấy gỗ.

Rồi thông minh tìm ra xi-măng cốt sắt.

Nhà chọc trời, dinh thự mọc lên như nấm.

Cuộc sống tưởng chừng như vô cùng hạnh phúc.

Thế tại sao con người vẫn khổ?

Khi con người còn trần truồng, ăn lông ở lỗ.

Rồi lần hồi biết xấu hổ.

Lấy lá che thân.

Rồi thông minh biết nuôi tằm, dệt lụa.

Ngày nay có muôn ngàn quần hàng áo hiệu.

Với cả triệu cô đẹp như giáng thế tiên nga.

Người nào cũng ăn mặc hợp thời trang, đúng mốt.

Cuộc sống tưởng chừng như vô cùng hạnh phúc.

Thế tại sao con người vẫn khổ?

Khi cuộc sống còn hoang sơ, cổ lỗ.

Các cô gái phải giặt lụa ở bến sông.

Lội bùn, quần kéo lên đầu gối.

Rồi văn minh chế ra máy giặt.

Quăng đồ vào máy rồi ung dung nghe nhạc.

Cuộc sống cơ hồ tưởng như quá sướng.

Thế tại sao các bà các cô vẫn khổ?

Vẫn bù đầu chuyện nội trợ gia đình?  

Khi con người còn dã man, cổ lỗ.

Dùng gậy đá đánh nhau.

Chết chẳng bao nhiêu.

Rồi văn minh tiến lên cung kiếm.

Chết khá nhiều nhưng cũng chẳng bao nhiêu.

Thế rồi thông minh chế ra thuốc nổ.

Đánh nhau bằng đại bác, máy bay.

Thế chiến nhất, 10 triệu người uổng mạng.

Thế chiến hai, 55 triệu phanh thây.

Rồi đây hỏa tiễn siêu thanh mang bom nguyên tử.

Trong thế chiến ba,

Sẽ chết khoảng tỷ người.

Phải chăng càng văn minh con người càng thê thảm?

Thế giới này ai văn minh hơn Nhật Bản?

Nhưng nhiều người về già không  đủ tiền sinh sống.

Khi con cái bỏ đi.

Phải tìm cách phạm tội để vào tù.

Để có cơm ăn, chốn ở và có bầu có bạn.

Chọn ngục tù thay cuộc sống tự do.

Như con chim chui vào lồng để có hạt kê, nước uống.

Phải chăng càng văn minh con người càng đau khổ?

Khi con người còn man di, mọi rợ.

Bị bệnh thì van vái thần linh.

Rồi lần hồi hái lá cây làm thuốc.

Ngày nay có cả triệu bác học và nhà bào chế.

Mà chỉ có thể chế được thuốc độc, thuốc mê hay thuốc ngủ.

Nếu khổ quá thì lao đầu tự tử.

Chẳng có ai chế được “thuốc diệt khổ” cho đời.

Khi con người còn mông muội.

Dù chỉ cuối làng, đầu sông, cuối xóm.

Chuyện động trời xảy ra thôi mù tịt.

Con gái lấy chồng xa coi như vĩnh biệt.

Ngày nay máy điện tử, ipad, iphone...

Chuyện ở Cung Trăng xa xôi ai cũng biết.

Hiểu biết quá nhiều, ai cũng là bác học.

Thế tại sao con người vẫn khổ?

Phải chăng kiến thức cũng chẳng giúp ích mấy cho người?

Bạn ơi,

Văn minh chưa phải là hạnh phúc.

Siêu kỹ thuật không phải cứu cánh của cuộc đời.

Khoa học chỉ thỏa mãn trí thông minh.

Nó chỉ là tiện nghi.

Không diệt trừ được đau khổ.

Và chẳng đem lại hạnh phúc cho ai.

Qua bốn thời kỳ cách mạng khoa học và văn minh tột đỉnh,

Sao khổ đau vẫn tiếp tục hoành hành?

Và mỗi lúc mỗi thêm chồng chất.

Hệ thống liên mạng toàn cầu, diễn đàn, twitter, facebook.

Giúp ích cho người thì ít.

Nhưng lại là cội nguồn của mọi nhức đầu.

Loài người dường như thản nhiên tìm vui trong đau khổ.

Sự thông minh của con người,

Giống như thiêu thân lao vào ánh lửa.

Bạn ơi,

Trên Thiên Đàng vẫn có sinh-già-bệnh-chết.

Trong cung vàng điện ngọc vẫn có sinh-già-bệnh-chết.

Nước nhược non bồng nơi Tiên ở vẫn có sinh-già-bệnh-chết.

Lên non “tìm động hoa vàng” vẫn không tránh khỏi khổ đau.

Dù tiên nga giáng thế vẫn có khổ đau và sinh-già-bệnh-chết.

Dù siêu mẫu, hoa hậu hoàn vũ vẫn có khổ đau và sinh-già-bệnh-chết.

Dù tỷ phú cũng không thoát khỏi khổ đau và sinh-già-bệnh-chết.

Dù quyền thế như Tần Thủy Hoàng, Hitler, A Lịch Sơn Đại Đế…

Vẫn không thoát khỏi sinh-già-bệnh-chết .

Vậy thì hãy lắng nghe Kinh Rohitassa Sutta:

Của một thời tại thành Xá Vệ,

Tịnh Xá Kỳ Viên.

Vườn của Ông Cấp Cô Độc.

Còn cây của Thái Tử Kỳ Đà.

Vương tử Rohitassa - con một vị thiên vương.

Đến bên Phật, quỳ thưa:

Thế Tôn hi hữu:

Liệu con có thể du hành tới tận cùng của thế giới,

Để biết, để nhìn thấy,

Nơi không có Sinh-Già-Bệnh-Chết,

Không có từ bỏ đời này,

Không có tái sanh đời khác?

Đức Phật bảo rằng:

- Này hiền giả, tại chỗ nào không bị sanh, không bị già, không bị chết, không có từ bỏ (đời này), không có sanh khởi (đời khác). Ta tuyên bố rằng không có thể đi đến để thấy, để biết, để đạt đến chỗ tận cùng của thế giới.

 - Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn; thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn; thật là khéo nói, bạch Thế Tôn, lời nói này của Thế Tôn: “Tại chỗ nào không bị sanh, không bị già, không bị chết, không có từ bỏ (đời này), không có sanh khởi (đời khác), Ta tuyên bố rằng không có thể đi đến để thấy, để biết, để đạt đến chỗ tận cùng của thế giới”.

Bạch Thế Tôn, thuở xưa con là vị ẩn sĩ tên là Rohitassa, con của Bhoja, có thần thông, đi được trên hư không. Tốc độ của con là như thế này, bạch Thế Tôn; ví dụ như một người bắn cung kiên cường, có huấn luyện, khéo tay, thuần thục, với một mũi tên nhẹ có thể dễ dàng bắn xuyên qua bóng một cây ta-la. Bước chân của con là như vậy, như từ khoảng cách từ Biển Ðông qua Biển Tây. Với con, bạch Thế Tôn, thành tựu được với tốc độ như vậy, với bước chân như vậy, con khởi lên ý muốn như sau: “Với bước chân đi, ta sẽ đạt đến chỗ tận cùng của thế giới”.

- Bạch Thế Tôn, trừ khi ăn uống nhai nếm, trừ khi đi đại tiện, tiểu tiện, trừ khi ngủ để lấy lại sức, dầu thọ đến 100 tuổi, dầu đã sống một trăm tuổi, dầu đi đến 100 năm, cũng không có thể đạt được tận cùng của thế giới và giữa đường con đã chết.

Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn; thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn; thật là khéo nói, bạch Thế Tôn, lời nói này của Thế Tôn: “Tại chỗ nào không bị sanh, không bị già, không bị chết, không có từ bỏ (đời này), không có sanh khởi (đời khác), Ta tuyên bố rằng không có thể đi đến để thấy, để biết, để đạt đến chỗ tận cùng của thế giới”.

Đức Phật nói tiếp:

- Này hiền giả, ta tuyên bố rằng: “Tại chỗ nào không bị sanh, không bị già, không bị chết, không có từ bỏ (đời này), không có sanh khởi (đời khác), không có thể đi đến để thấy, để biết, để đạt đến chỗ tận cùng của thế giới”. Nhưng này hiền giả, trong cái thân dài độ mấy tấc này, với những tưởng, những tư duy của nó, Ta tuyên bố về thế giới, về thế giới tập khởi, về thế giới đoạn diệt, về con đường đưa đến thế giới đoạn diệt. (*)

Bạn ơi,

Nơi nào cũng có khổ.

Thời nào cũng có khổ.

Hữu thân hữu khổ.

Hễ có cuộc sống là có khổ.

Một thanh niên ở Ấn Độ,

Đã kiện cha mẹ mình.

Vì đã sinh ra anh và đẩy anh vào bể khổ.

Văn minh, kỹ thuật, y khoa chỉ cứu sống con người,

Nhưng không thể chữa lành bệnh khổ.

Van vái thẩn linh không thoát khỏi bệnh khổ.

Khóc than chỉ bớt khổ nhưng không nguôi được khổ.

Chất chứa trong nhà cả tỷ đô-la, con người vẫn khổ.

Đi bộ khổ đã đành, mà ngồi trên máy bay, xe hơi con người vẫn khổ.

Dù sửa sang sắc đẹp như tiên nga giáng thế, con người vẫn khổ.

Dù là vua, quan, tổng thống, thủ tướng, con người vẫn khổ.

Pháp thế gian không thể nào chữa được bệnh khổ.

Văn minh thế này,

Và văn minh hơn nữa,

Con người vẫn khổ.

Dù đưa nhau lên Cung Trăng để ở.

Thì Cung Trăng vẫn có khổ đau.

Thế nhưng với xác thân nhỏ bé này.

Và ngay chính nơi đây.

Với trí tuệ,

Chúng ta có thể chữa được bệnh khổ và sinh-già-bệnh-chết.

Hãy nghiền ngẫm Kinh Rohitassa.

Bạn sẽ thấy sự vi diệu của trí tuệ.

Chỉ có trí tuệ của Phật mới giúp chúng ta thoát khỏi khổ đau và sinh-già-bệnh-chết.

Đào Văn Bình

          (California 10/2/2019)

(*) Bản dịch của HT. Thích Minh Châu