Tại sao chúng ta có những cảm xúc vui buồn?

Gặp một người khác phái dễ thương, chúng ta vui vẻ, ưa thích và người dễ thương đó trở thành đối tượng làm cho cái thấy của mắt được thỏa mãn ngắm nhìn. Sự buồn vui bắt đầu có mặt khi chúng ta mong muốn một điều gì; nếu thỏa mãn thì vui, còn không thỏa mãn thì buồn.

Nỗi buồn, niềm vui chợt đến rồi đi, và nó đi qua cuộc đời tùy theo sự nhận thức của mỗi người mà cảm nhận vui - buồn. Chúng ta đừng bao giờ để cho nỗi buồn kéo dài quá lâu vì sự chấp trước của mình; và khi buồn, ta phải biết mình đang buồn là vì nguyên nhân gì. Chúng ta buồn mà không biết mình đang buồn cái gì thì rất nguy hiểm, nó sẽ dằn vặt, hành hạ ta da diết. Ta buồn, ta biết ta đang buồn thì như vậy ta mới có khả năng chuyển hóa những nỗi buồn; nếu không, ta sẽ chết vì những nỗi buồn đó.

Người đời có câu “Tình chỉ đẹp khi còn dang dở, đời mất vui khi đã vẹn câu thề”, nghĩa là khi còn đang trong giai đoạn tìm hiểu, ta thường tôn trọng lẫn nhau, quý mến nhau, yêu thương nhau mà không bao giờ muốn làm phiền lòng nhau. Đó là cách thức để lấy lòng người mình đang yêu. Khi cưới nhau rồi thì mọi chuyện lại khác, vì lúc này người đã thuộc về ta, ta có quyền mong muốn, bắt buộc người phải phục tùng mình. Nhiều người cứ hay tiếc nuối về quá khứ, dĩ vãng đẹp khi đang tìm hiểu nhau. Khi ấy ai cũng lo lắng, trân quý và tôn trọng nhau. Nhưng thời gian, cuộc sống cứ trôi qua và chúng ta không thể để bản thân đau khổ hay chết mòn chết mỏi trong những nỗi buồn vu vơ.

Ôm ấp nỗi buồn là cảm xúc chấp trước về “cái ta” của mình. Ta thấy bị xúc phạm, cảm thấy bị hắt hủi, chính vì chấp mình thật có. Nó có thể gặm nhấm ta da diết, làm ta héo hon, cô đơn và sầu khổ. Khi ta có niềm vui thì nỗi buồn biến mất, ta không buồn tức là ta đang vui và vui trong tỉnh giác.

Trên đường đời tất bật với bộn bề công việc, ta đi trong vội vã, vật vờ, ăn trong vội vã và làm cái gì cũng vội vã, nên cuộc sống cứ mãi buồn khổ, lo âu hoài. Bỗng gặp người có thể chia sẻ buồn vui và từ đó ta bắt đầu có niềm tin vào người đó. Yêu nhau sao thấy khổ quá, nhưng ta thà chịu khổ để được yêu. Khi hết yêu thì khỏe mà chẳng ai chịu ngừng yêu hay thôi yêu hết.

Chúng ta thấy đó, tình yêu đem lại cho nhân loại niềm vui tràn ngập, nhờ vậy mà thế giới này ngày càng phát triển, mở mang bằng tình người trong cuộc sống. Tuy nhiên, trong tình yêu cũng tràn ngập nỗi buồn vì con người không biết giữ 5 giới của nhà Phật nên thường sống trong nỗi khổ, niềm đau. Cuộc sống này có những hạnh phúc chợt đến rồi chợt đi vì tất cả đều là vô thường. Vì vô thường nên ta luyến tiếc, nhớ nhung, buồn khổ và thường gọi đó là “thú đau thương”.

Có những nỗi buồn mang tính chất lây nhiễm, làm ảnh hưởng đến nhiều người khác. Có những loài động vật khi ăn cỏ rồi chúng lại nhả ra để nhai lại nữa. Chúng ta cũng có thể là loài nhai lại như con trâu, con bò chẳng hạn. Ta nhai đi nhai lại những nỗi buồn chất chứa lâu ngày, nên chúng trở thành cảm xúc xấu mang tính ganh ghét, thù hận. Một trong những nguyên nhân của nỗi buồn là do chúng ta không biết buông xả, ta cứ cố chấp rồi bị ám ảnh trở lại mà làm cho nỗi buồn thêm gia tăng.

Sự cố chấp ấy cũng chỉ để chứng minh cho một cái tôi đang bị tổn thương và yếu đuối, nên không thể nào tha thứ cho người. Có khi ta giận chính bản thân mình, nhưng vì không biết cách giải tỏa nên đành trút giận lên người khác. Đừng để những nỗi buồn giết chết ta trong từng hơi thở, từng bước chân. Chúng ta buồn mà không biết mình buồn vì điều gì, tức là ta đang để cho những cảm xúc tiêu cực chế ngự thân tâm mình. Nếu không kịp thời nhận diện để chuyển hóa, lâu ngày nó sẽ trở thành thói quen, trở thành một khối khổ đau, một gánh nặng đè nén khiến ta bị tổn thương trầm trọng.

Ta đau buồn là bởi vì ta có “ngã” quá lớn, tức cái tôi quá to, nên dễ bị tổn thương. Khi yêu ai thì ta nghĩ người đó thuộc quyền sở hữu của mình, vì ta đã dành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho họ. Cho nên khi người đó bỏ đi, ta có cảm giác hụt hẫng, đau khổ vô cùng. Một số người đau khổ quá nên không làm chủ được bản thân, đánh mất lý trí rồi gây ra những hành động thiếu suy nghĩ. Nhiều người khổ đau vì tình cảm đến mức tự tử, để lại bao nỗi đau cho người thân và bạn bè.

Chúng ta không thể đi tìm sự an ủi, vỗ về, nương tựa từ một người nào khác ngoài chính bản thân mình. Vì người kia cũng đang là một hiện tượng vô thường, có đó rồi mất đó. Đôi khi ta nghĩ yêu là cho đi tất cả, không cần nhận lại, nhưng thực ra ta đang mong cầu rất nhiều từ người ấy. Và khi người ấy không còn yêu thương hay quan tâm như trước nữa, ta lập tức buồn, trách móc, hờn giận. Ta bị tổn thương vì mong cầu không được thỏa mãn.

Yêu trong tỉnh thức là yêu mà không bị vướng mắc, không làm khổ mình, khổ người. Ta phải học cách yêu thương trong chánh niệm, trong tự do và tỉnh giác. Biết rằng người đó không phải là của mình, họ chỉ là một nhân duyên trong dòng đời trôi chảy. Biết vậy để trân quý hiện tại, để không quá buồn khi những điều ta muốn không thành.

Đừng xem người yêu là nơi duy nhất để nương tựa, vì bản chất của đời sống là vô thường. Không ai có thể nắm giữ ai mãi mãi. Chỉ khi ta biết quay về nương tựa chính mình, ta mới có thể đi qua những giông tố của tình cảm một cách bình an và vững chãi.

Tình yêu đẹp nhất là khi ta giúp nhau sống tốt hơn, biết quay về nuôi dưỡng tâm hồn mình, biết lắng nghe nhau, hiểu nhau và cùng nhau đi trên con đường thiện lành. Tình yêu ấy không mang tính chiếm hữu, không làm cho nhau đau khổ. Nếu tình yêu làm cho ta buồn khổ quá nhiều thì nên dừng lại, quay về với chính mình, học cách yêu mình trước khi yêu người khác.