>>Góc nhìn Phật tử

Trong kinh Pháp Cú, phẩm Song Yếu, bài kệ số 2, đức Phật có dạy:

“Ý dẫn đầu các pháp

Ý làm chủ, ý tạo

Nếu với ý thanh tịnh

Nói lên hay hành động

An lạc bước theo sau

Như bóng không rời hình”.

(HT. Thích Minh Châu)

Hoặc có một dị bản sau:

“Tâm đi trước các pháp

Tâm chủ, duy tâm tác

Nếu bằng tâm trong sạch

Nói năng hoặc hành vi

Phúc lạc sẽ theo người

Như bóng theo hình thật”.

Ý ở đây cũng chính là tâm, là thức uẩn. Các pháp chỉ cho thọ uẩn, tưởng uẩn và hành uẩn. Ví như có nhiều người cùng làm phước trong một buổi lễ cúng dường đến các Tỳ-kheo Tăng, thì sẽ có một người A hoặc B dẫn đầu trong nhóm ấy. Ý hoặc tâm ở đây cũng giống người dẫn đầu kia. Tâm ý làm duyên khởi cho các pháp sanh lên, nên gọi là ý dẫn đầu các pháp. Tâm sanh thì các pháp sanh, tâm diệt thì các pháp diệt.

Tâm ý làm chủ các pháp, vì tâm ý là chúa tể của các pháp. Giống như thủ lãnh của một đàn rắn gọi là rắn chúa, hoặc vị chủ tịch trong cuộc nhóm họp thì được gọi là hội chủ. Nơi đây, nói tâm ý là chủ cũng y như thế. Tâm ý tạo tác có nghĩa là: các pháp do tâm làm nguyên liệu hay do tâm làm bản thể mà sanh ra, giống như ta lấy vàng làm nguyên liệu, để chế ra nhiều món đồ kim loại, ta thường nói các món đồ ấy làm bằng vàng, nghĩa là do vàng mà làm ra.

Nếu bằng tâm ý trong sạch nghĩa là bằng tâm thuần thiện, không bị tham, sân, si làm cho ô nhiễm, dơ đục. Người có tâm trong sạch như thế, sẽ nói ra toàn là bốn thứ lời lành như: không nói dối, không nói lưỡi hai chiều, không nói lời thô ác, không nói lời thêu dệt. Những người ấy luôn làm ba nghiệp lành về hành vi như: không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm. Về ý nghĩ, họ không bao giờ tham, sân, si. Lộ trình của thập thiện nghiệp trải qua ba cửa thân, khẩu, ý tròn đủ như thế.

An lạc bước theo sau nghĩa là: nếu con người tạo thiện nghiệp qua ba cửa thân, khẩu, ý từ giờ nào, thì an lạc sẽ đi theo bên người ấy từ giờ đó. Người này sẽ được siêu sanh về nhàn cảnh, để được hưởng sự an vui hạnh phúc.

Như bóng, không rời hình có nghĩa là như bóng rọi của thân mình luôn luôn dính liền theo thân, thân đi thì bóng cùng đi, thân đứng thì bóng cũng đứng.

Chúng ta hãy ghi nhớ bài thơ lục bát sau:

“Tâm đi trước thọ, tưởng, hành

Tâm là chủ pháp, tâm là nghiệp duyên

Ai mà tâm sạch lành hiền

Nói làm chi cũng yên vui theo mình

Ví như bóng nọ tùy hình

Hình đâu bóng đó như in hẳn hòi”.