Tết Trung thu thời nghèo khó

Không như Tết Trung thu của thời nay, khi đời sống kinh tế đã khá giả thì nhà nào cũng có thể mua sắm cho con cái vài ba hộp bánh, mấy món đồ chơi hiện đại đa sắc màu chạy bằng pin... Tết Trung thu vào cái thời của tuổi thơ tôi, cuộc sống còn nghèo khó, đám trẻ con nhà nghèo ở làng quê như chúng tôi làm gì dám có những mơ ước cao xa, chỉ mong muốn sao cho có được vài món đồ chơi dân dã mà cũng có mấy khi được thoả dạ. Thế nhưng những khao khát hòa vào niềm vui đêm Tết Trung thu lúc nào cũng cháy bỏng trong lòng đám trẻ con chúng tôi ngày ấy.

Bấy giờ, gia đình tôi rất nghèo; ngay cả cái ăn cái mặc hàng ngày của mấy anh chị em chúng tôi cũng vẫn thường thiếu trước hụt sau; thế nên dù chỉ một chiếc đèn lồng để rước đi chơi cùng với bạn bè trong đêm chính hội Trung thu đối với anh chị em tôi cũng là quá tầm tay. Ba mẹ thương chúng tôi thua thiệt so với lũ trẻ của các hộ gia đình khác nhưng chẳng biết làm sao. Những lúc bùi ngùi như vậy, mẹ tôi thường ngoảnh mặt đi và gạt nước mắt... Ba tôi cũng chỉ biết vỗ về khuyến khích mấy anh chị em chúng tôi với lời hứa, mai này nhà mình khá lên thì ba mẹ sẽ tổ chức cho các con những đêm Tết Trung thu thịnh soạn...

Ý thức thân phận nhà nghèo, chẳng bao giờ anh chị em chúng tôi đòi hỏi điều gì để làm ba mẹ phải buồn, phải nghĩ suy! Nhưng những khi thấy đám bạn cùng trang lứa thuộc các gia đình có điều kiện, vào khoảng trước đêm Trung thu từ vài tuần đến vài ngày, đã được ba mẹ sắm sửa cho những chiếc đèn kéo quân, những chiếc trống ếch... làm sao chúng tôi lại không thèm muốn được sở hữu những thứ ấy? Thế rồi trong niềm khao khát, tôi đã có một sáng kiến. Có lần, tôi đã mượn các món đồ chơi của một vài người bạn hào phóng để mày mò “nghiên cứu” để rồi có thể tự làm!

Tôi còn nhớ rõ, năm ấy tôi mới học lớp năm trường xã, gần đến Tết Trung thu, tôi đã dốc hết số tiền đã dành dụm được, mang đi mua giấy bóng màu và nhiều phụ kiện khác để làm chiếc đèn ông sao đầu tiên theo mẫu của một người bạn cùng lớp đã tin tưởng cho tôi mượn đem về nhà tìm hiểu suốt một ngày. Nguyên liệu căn bản là nan tre thì bố tôi đã chẻ giúp. Tất nhiên chiếc đèn của tôi làm ra không thể đẹp như lồng đèn bày bán trong tiệm hay ở chợ, nhưng nó vẫn là chiếc đèn ông sao, có cả chỗ để gắn cây nến (đèn cầy) đỏ nhỏ xíu. Năm ấy, chị em tôi rất hãnh diện khi cùng nhau “khiêng” chung một cái đèn ông sao đi rước đèn với các bạn trong xóm.

Khi tôi đã vào học cấp 2, dịp cận Trung thu, ngoài thời gian tới trường học ra thì hầu như tôi dành hết thời gian rảnh rỗi chúi đầu vào làm lồng đèn cho các em, cho tôi, và cho những bạn hàng xóm nghèo. Những lúc tổ chức làm lồng đèn thường rất vui nhộn, khi bọn chúng tôi phân công mỗi đứa một việc, khi đứa thì chẻ tre vót khung nan lồng đèn; đứa lo giấy màu để dán; trong khi những đứa khéo tay thì đảm nhiệm khâu ráp lồng đèn, hoàn chỉnh các công việc trang trí... Bọn con nhà khá giả được ba mẹ mua cho nhiều loại đồ chơi, thường chúng không tham gia các buổi làm lồng đèn, mà chúng tôi đều chỉ toàn là con nhà nghèo tụ hội với nhau mà thôi. Có khi, một dịp Trung thu bọn chúng tôi phải hoàn thành cả chục chiếc lồng đèn, bởi mỗi đứa đều muốn sở hữu riêng một chiếc, chứ không đứa nào chịu chơi chung một chiếc lồng đèn với nhau.

Luôn hài lòng và thích thú với những chiếc lồng đèn tự làm, hay vài món đồ chơi khác như chong chóng, con quay... nhưng niềm mong ngóng và thích thú lớn hơn cả đó là được ăn nhiều bánh, trái cây trong đêm phá cỗ. Thế nhưng, như đã nói, nhà nghèo nên mẹ tôi chỉ có thể sửa soạn một mâm cỗ Tết Trung thu với những trái bòng trái bưởi, na, mít, ổi, nhãn... hái trong vườn, chứ bánh dẻo bánh nướng chỉ hiếm năm mới có. Bánh dẻo bánh nướng được coi là món đặc trưng của cỗ Tết Trung thu, nhưng có nhiều mùa Trung thu tôi không được ăn, và nó trở thành món ăn xa xỉ đối với nhiều đứa trẻ quê nghèo khác.

Thực ra thì năm nào Tết Trung thu trong xã cũng vận động quyên góp tiền của những gia đình khá giả, các mạnh thường quân, để mua một số lượng bánh nướng bánh dẻo, sau đó cắt làm nhiều phần để chia, phát cho các em nhỏ trong địa phương. Số lượng bánh có hạn, vì vậy mỗi gia đình nghèo có khi chỉ nhận được vài phần bánh dẻo, bánh nướng nho nhỏ, mà do tôi là con cả, vì thế những phần bánh gia đình nhận được tôi đều phải nhường cho các em, chứ hầu như là không được ăn, hoặc chỉ khi nào các em thương tình bẻ cho một chút để nếm mà thôi!

Nhìn Trung thu bây giờ nghĩ về Trung thu của những ngày thơ bé nơi quê nghèo thấy tủi, chạnh lòng, khi không chỉ trẻ thành phố, mà trẻ nông thôn thời nay cũng không còn cái cảm giác ngóng đợi và thèm bánh nướng bánh dẻo như bọn nhỏ chúng tôi khi xưa nữa, bởi điều kiện kinh tế bây giờ đều khá hơn trước, hơn thế bánh Trung thu được bày bán ở khắp các hang cùng ngõ hẻm, tiện lợi, và giá thành thì cũng không đến nỗi đắt đỏ so với các loại bánh bình dân.

Trung thu lại sắp về, những hoài niệm về một thời ấu thơ nghèo khó lại hiện về với biết bao kỷ niệm trong tôi. Giờ đây, cảm giác thèm được ăn bánh nướng bánh dẻo thỏa thích không còn nữa, bởi tôi có thể bỏ tiền ra để mua vài hộp bánh ăn mà không chút đắn đo, nhưng mường tượng về cái thời bé nhỏ ấy sao mà thấy thương mình, thương bọn trẻ xóm nghèo đến thế, bởi trong sự nghèo đói thì thiếu thốn đủ đường, nên một miếng bánh ngon, một bữa ăn no cũng thèm là điều hiển nhiên!

Nhớ về Trung thu ngày xưa, trong tôi cũng chất chứa bao nỗi nghẹn ngào khi nghĩ công cha nghĩa mẹ lớn lao, bởi cả một đời gian lao vất vả và trải qua đói nghèo, nay khi mà các con dần trưởng thành, cuộc sống tạm đủ đầy để báo đáp, chưa kịp hưởng thụ thì mẹ cha đã vội vã trở thành người thiên cổ mất rồi...