Thực giải 30 bài tụng Duy thức (14)

Bài 15. Biểu hiện năm thức

Phiên âm Hán Việt:

Y chỉ căn bản Thức,

Ngũ Thức tùy duyên hiện,

Hoặc câu hoặc bất câu,

Như ba đào y thủy.

Việt dịch: 

Nương gốc thức căn bản

Năm thức tuỳ duyên hiện

Hoạt động riêng hoặc chung

Như sóng sinh từ nước

Thực giải:

Đoạn này trình bày nguồn gốc và biểu hiện của năm thức giác quan (ngũ thức, tiền ngũ thức) Nương nơi thức Căn bản tức thức A lại da, năm thức trước (Nhãn thức, Nhĩ thức, Tỷ thức, Thiệt thức, Thân thức ) tuỳ duyên mà biến hiện, hoặc biến hiện tương quan với các thức khác hoặc biến hiện riêng biệt giống như sóng nương nơi nước mà phát sanh, biểu hiện.

Thức căn bản tức là chỉ cho thức A lại da và năm thức đây là nói đến năm thức giác quan: Nhãn thức, Nhĩ thức, Tỷ thức, Thiệt thức và Thân thức.

Năm thức trước này đều phát sanh từ gốc thức A lại da, cũng giống như các đợt sóng đều phát sinh, biểu hiện từ nơi gốc là nước. Các thức này tùy theo duyên của ngoại cảnh mà biến hiện như gió càng lớn thì sóng càng dữ dội, gió nhỏ thì sóng yếu. Cảnh trần để cho năm thức duyên là sắc, thinh, hương, vị và xúc, mà ta hay gọi là năm trần. Năm thức trước này duyên theo năm trần cảnh có lúc biến hiện tương tác với các thức khác và có lúc biến hiện riêng biệt một mình. 

Tức là có lúc một thức biến hiện để duyên cảnh, có lúc hai thức, năm thức cùng hoạt động chung một cảnh.

Như đọc sách thì mắt chú ý nhìn chữ trong sách, chỉ Nhãn thức hoạt động, nhưng khi dự tiệc có ca nhạc thì cả Nhãn thức, Thiệt thức, Tỷ thức, Thân thức, Nhĩ thức cùng duyên cảnh hoạt động. Khi luyện võ tập quyền thì Nhãn thức, Thân thức, Nhĩ thức cùng hoạt động...

Nắm rõ quy luật hoạt động riêng và chung của năm thức trước, từng bước kiểm soát và làm chủ các giác quan, điều chỉnh, chuyển hóa các trạng thái cảm xúc liên quan giúp ta sống hạnh phúc tích cực hơn, dễ thành tựu các sự nghiệp theo ý nguyện.

Hiện nay ta hay nghe nói đến vai trò, sức ảnh hưởng của trí tuệ cảm xúc đối với đời sống con người. Những mô tả trình bày trên đây giúp ta hiểu rõ hơn về trí tuệ cảm xúc.

Hằng ngày chúng ta sống, sinh hoạt, làm việc, học hành, tu tập đều có liên quan trực tiếp và mật thiết với năm giác quan (Mắt, Tai, Mũi, Lưỡi, Thân) tiếp xúc với các đối tượng của chúng mà ta hay gọi là năm trần (Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc) phát sinh năm thức như trên. Và đương nhiên là mọi ý nghĩa, giá trị, chất lượng cuộc sống của chúng ta chịu ảnh hưởng rất lớn từ việc chúng ta có hiểu biết về chúng đến mức nào.