Trong thân tứ đại còn có cái bất sanh bất diệt

Ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ có bài:

Đốn tỉnh

"Đoạn tri không hữu bất tương soa,

Sanh tử nguyên tùng nhất phái ba.

Tạc dạ nguyệt minh kim dạ nguyệt,

Tân niên hoa phát cố niên hoa.

Tam sanh thúc hốt chân phong chúc,

Cửu giới tuần hoàn thị nghị ma.

Hoặc vấn như hà vi cứu kính,

Ma-ha Bát-nhã tát-bà-ha."

Dịch:

Chợt tỉnh

"Chớ rằng không có khác nhau xa,

Sống chết cùng chung mạch nước mà.

Năm cũ hoa cười, hoa năm mới,

Đêm này nguyệt sáng, nguyệt đêm qua.

Ba sanh chớp nhoáng lằn phong chúc,

Chín cõi xoay vần bóng nghị ma.

Ví hỏi rằng sao là cứu cánh,

Ma-ha Bát-nhã tát-bà-ha. "

Trúc Thiên

Chớ rằng không có khác nhau xa, sống chết cùng chung mạch nước mà. Đừng nghĩ rằng sanh tử cũng như có không khác nhau. Chính sanh tử, có không cùng chung một loại, cũng như là cùng chung một mạch nước.

Tại sao?

Nếu hiểu được lý luân hồi chúng ta sẽ thấy khi tử đó là nhân của sanh, khi sanh đó là nhân của tử, do có sanh nên phải có tử, do có tử nên phải có sanh. Sanh và tử thấy như hai việc khác nhau nhưng cả hai cùng một mạch, cái này làm nhân cho cái kia, vậy thì hai cái không khác mà là cùng nguồn.

Đây hình ảnh Ngài dụ rất đẹp:

“Năm cũ hoa cười, hoa năm mới, đêm này nguyệt sáng nguyệt đêm qua”, nghĩa là hoa cười hay hoa nở của năm ngoái tức là đóa hoa nở của ngày hôm qua.

Sáng hôm qua chúng ta thấy những nụ mai chớm nở, sáng ngày nay là năm khác thì chúng ta thấy các nụ hoa nở tròn, như vậy đóa hoa nở tròn hôm nay là từ nụ hoa chớm nở của hôm qua.

Hôm qua và ngày nay tuy nói năm cũ và năm mới nhưng hôm nay đâu có rời hôm qua. Cũng như thế, đêm rằm trăng sáng, đến đêm mười sáu trăng cũng sáng. Trăng đêm rằm và trăng đêm mười sáu như là hai trăng nhưng phải hai không?

Trên ngôn ngữ chúng ta thấy như hai cái khác biệt nhưng trên thực tế hai cái liên hệ nhau, chớ không tách rời nhau.

“Ba sanh chớp nhoáng lằn phong chúc.” “Phong” là gió, “chúc” là cây đuốc.

Thường chúng ta hay nói đèn treo trước gió hay cây đèn cầy cầm ra ngoài gió, đèn trước gió thì dễ tắt lắm!

“Ba sanh” là chỉ cho kiếp sống của con người, nhanh như cây đèn cầy để trước gió, làn gió thổi mạnh qua nó tắt liền, không ai giữ được. Trong khi đang sống, cuộc sống của chúng ta tưởng như là vững lắm, thật lắm, nhưng một cái sơ sảy, một luồng gió độc có thể làm hoại nó ngay, không ai lường trước được, nên Ngài diễn tả nó giống như là ngọn đèn treo trước gió hay là cây đèn cầy ở trước làn gió mạnh, không có gì bảo đảm.

“Chín cõi xoay vần bóng nghị ma”, “nghị” là con kiến, “ma” là cối xay.

Con kiến bò trên miệng cối, nếu nó cứ bò vòng theo chiều đó thì chừng nào ra khỏi? Cứ bò vòng vòng, rốt cuộc rồi cũng trở lại điểm đầu. Nếu nó muốn ra khỏi thì phải bò xuống chớ cứ bò theo chiều vòng đó mãi thì dù cho bò một ngày, hai ngày cũng chỉ chừng ấy thôi.

Cũng thế nếu chúng ta cứ mê chấp thân này là thật, cảnh này thật, chúng ta phải bị xoay vần trong lục đạo luân hồi, hay là trong cửu đạo luân hồi giống như con kiến bò trên miệng chén, cứ đảo qua đảo lại không biết ngày nào ra khỏi.

Nay muốn thoát ra phải làm sao?“

Ví hỏi rằng sao là cứu cánh” làm sao được chỗ cứu kính thoát ra khỏi vòng lẩn quẩn đó? Ngài nói “Ma-ha Bát-nhã tát-bà-ha”, nghĩa là phải trở về cái trí tuệ lớn lao chưa bao giờ bị kẹt trong vòng phân biệt sanh diệt.

“Ma-ha” là lớn, “Bát-nhã” là trí tuệ, “tát-bà-ha” là chỉ cho tiếng lặp lại ma-ha-tát-đỏa tức là chỉ cho trí tuệ của Bồ-tát.

Trí tuệ rộng lớn của Bồ-tát là trí tuệ đưa chúng ta đến chỗ cứu kính, thoát ra khỏi vòng lẩn quẩn trong chín cõi, chỗ bền bỉ, không dễ bị thổi tắt như ngọn đèn trước gió.

Tóm lại, ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ muốn nhắc nhở:

Ở thế gian, người ta mừng khi sống và sợ khi chết, ngày sanh thì ăn mừng, ngày chết là ngày giỗ, đó là ngày buồn, ngày húy kỵ.

Nhưng thật ra, nếu còn trong dòng luân hồi thì sống chết chỉ là nhân và quả, cả hai hỗ tương nhau, không tách rời được, không riêng có sống mà không chết, không riêng có chết mà không sống, cả hai cùng chung một mạch.

Lại nữa thân này quá tầm thường, tạm bợ, ngắn ngủi nên đừng nghĩ rằng mình sẽ sống lâu, phải nhớ rằng thân này mỏng manh lắm, ngày nào còn sống, chúng ta phải làm những gì hay, tốt để lợi mình, lợi người, chớ đừng quá nuông chiều giữ gìn nó, rốt cuộc không giữ được chỉ là uổng công.

Nếu không khéo tu chúng ta phải luân hồi trong chín cõi như con kiến bò trên miệng cối, nhọc nhằn vô ích!

Thế nên mỗi người phải sớm thức tỉnh, làm sao mở mang được trí tuệ cao cả của Phật, Bồ-tát, để thoát khỏi vòng lẩn quẩn trong chín cõi.

Thật thế nếu trọn cuộc đời chúng ta chỉ lo ăn ngon, mặc đẹp, sống vui, cuối cùng rồi chết thì có gì cao thượng đâu?

Trái lại nếu chúng ta tìm được, thấy được cái gì chân thật hơn ngay trong tứ đại chống đối thù nghịch này, khi ấy chúng ta mới có một hướng vươn lên, như tôi vừa nói: Được con lừa ba cẳng mới vươn lên đến tận đỉnh núi tuyệt cùng.

Vì lẽ đó, tất cả mọi người, nhất là Phật tử chúng ta, là những người quyết chí tiến lên, không để dục lạc thế gian lôi cuốn, nhận chìm trong dòng sanh tử.

Trong khi điều hòa tứ đại, chúng ta phải khéo tìm ra cái gì cao thượng hơn, siêu thoát hơn để không phải khổ đau khi mất thân này.

Chiếc thân tạm bợ mong manh như đèn trước gió, dù cố gắng gìn giữ cũng chỉ là công dã tràng!

Chúng ta là những người đã biết tu tỉnh, biết kính trọng Tam Bảo, biết hướng về con đường giác ngộ giải thoát thì phải ngay nơi bốn con rắn của mình, tìm thấy được cái chân thật, vì đó là cửa để tiến đến giác ngộ giải thoát.

Hôm nay là ngày đầu năm, quí Phật tử đến chùa lễ Phật, thăm quí thầy. Đó là điều rất tốt nhưng chưa đủ, quí vị còn phải thức tỉnh, để biết ngay trong thân tứ đại còn có cái bất sanh bất diệt. Được như thế thì sự có mặt của chúng ta ở thế gian này mới không phí uổng.

Mong rằng trong năm mới này, Tam Bảo sẽ gia hộ cho tất cả quí Phật tử, được nhiều điều an vui, gia đình được hòa thuận, tin yêu, đối với xã hội, mọi việc đều vẹn đủ, và đối với việc tu hành thì năm nay quí Phật tử sẽ tinh tấn nhiều hơn năm trước.

Đó là lời chúc lành và niềm mong mỏi của chúng tôi.

Trích trong: Năm Kỷ Tỵ Nói Chuyện Rắn.