“Bồ Tát” là từ viết tắt, dịch âm tiếng Phạn là Bodhi-sattva. Bodhi (Bồ đề) có nghĩa là ‘giác ngộ’, sattva (tát đỏa) nghĩa là hữu tình, ‘Bồ đề tát đỏa’ có nghĩa là giác hữu tình, nghĩa là Bồ tát không những tự mình đã giác ngộ, mà còn đem sự giác ngộ đó làm lợi ích cho chúng sanh, đưa đến sự an vui, giải thoát. Thế nhưng khi nói đến Bồ Tát, người ta thường nghĩ ngay đến những bậc thần thánh siêu nhiên có thần thông biến hóa mà người trần mắt thịt không thể nhìn thấy hay với tới được. Mấy ai biết rằng Bồ Tát mà chúng ta đang sùng bái, vái lạy khẩn cầu thật ra luôn hiện hữu ở thế gian qua các hình thức khác nhau. 

Thiết nghĩ, Bồ Tát thuộc hàng tại gia hay xuất gia? Có người ta cho rằng: tu sĩ không hiểu được nổi khổ mưu sinh, không sống đời vợ chồng sao dạy được con người trần thế. Thật vậy, khi nhắc đến tu sĩ, người ta luôn mặc định đó là bậc thầy mô phạm về đạo đức, từ hình thức đến lời nói, nhất cử nhất động đều được người đời chú ý và đánh giá theo quy chuẩn nhất định. Cho nên, việc hành đạo gặp không ít hạn chế, bất cập nhưng các vị Bồ Tát thì khác, chẳng có chuẩn mực nào bó buộc hình tướng của họ, với sự biến hóa khôn lường, Bồ Tát thuận lợi ẩn mình khắp mọi nơi, từ thành thị đến nông thôn, dù người giàu hay kẻ nghèo, bậc trí hay người ngu… Bồ Tát đều hiện thân tùy theo căn cơ mà hóa độ. Bằng phương tiện biến hóa thiện xảo Bồ Tát dễ dàng đến gần với chúng sanh, hòa nhập vào cuộc đời nhưng không bị dục vọng thế gian cám dỗ, trói buộc. Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta lầm tưởng Bồ Tát phải là hàng cư sĩ. Phải hiểu rằng, hạnh nguyện độ sanh của Bồ Tát là vô tận, dùng vô ngã, vị tha và lòng từ bi lăn xả vào cuộc đời, “chúng ta phải nhận thức rõ ràng: tên gọi Bồ tát phù hợp với sự thật công hạnh của họ, Bồ tát rất là vĩ đại! Điều vĩ đại nhất là họ không suy nghĩ vì cá nhân, lấy việc lợi tha làm tự lợi”.

Ví như vào thời loạn lạc, binh đao, các nhà sư “cởi cà sa khoác chiến bào”, góp phần vào công cuộc bảo vệ nước nhà hay thiền sư Vạn Hạnh là Quốc sư, tham vấn quân sự, dùng mưu lược đưa Lý Công Uẩn lên ngôi nhưng khi đất nước thanh bình, Ngài rủ bỏ danh vọng vào chùa gõ mỏ tụng kinh. Ngoài ra còn có Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để kêu gọi sự can thiệp của thế giới, chống lại chế độ đàn áp tàn bạo của chính quyền Ngô Đình Diệm, nói lên tiếng lòng của dân tộc.

Trong cuộc sống đời thường, những con người chân tu, thạc đức ấy được xem là Bồ tát thị hiện ở thế gian, bởi lẽ, “Bồ tát không nhất thiết phải có thần thông, thân tướng trang nghiêm, với thân bình thường của người phàm phu chúng ta cũng có thể thực hành hạnh nguyện của Bồ tát”. Thực tế, cũng có những bậc phá tướng, không câu nệ hình thức, buộc mình giới luật như Tế Điên Hòa thượng, hằng ngày rượu thịt nhưng tâm thanh tịnh, bất nhiễm “trà đình tửu điếm vô phi thanh tịnh đạo tràng”. Phải biết rằng, những vị Bồ tát luôn tùy thuận căn cơ, nghiệp duyên của chúng sanh mà tùy hiện hóa độ, không từ mọi thức, chẳng ngại khó khăn, gian khổ, “nhưng đều có mục đích chung là giúp cho người giác ngộ và giải thoát, giống như chức năng của mọi loài thuốc là chữa bệnh, nhưng có nhiều chứng bệnh khác nhau, cho nên chức năng của mỗi loại thuốc cũng khác nhau, tùy bệnh mà cho thuốc”. 

Có thể thấy, Bồ tát thường du hành trong nhân gian, thể hiện muôn hạnh, sử dụng vô số thân tướng khác nhau, sẵn sàng bố thí đầu, mắt, tủy não, quốc gia, của cải, vợ con, đều bố thí với tâm hoan hỷ. Tuy sống trong xã hội nhưng không bị ô nhiễm bởi bụi trần, tự mình tịnh hóa, tự mình giác ngộ và độ người đồng giải thoát, giống như hoa sen, sinh ra từ bùn nhưng không nhiễm mùi bùn, tự mình tỏa hương và lan tỏa hương thơm bay xa. Vậy nên, sống ở trên đời, dù trong trường hợp nào chúng ta không nên xem thường hay chê bai bất kỳ ai, vì mỗi người đi qua cuộc đời ta ít nhiều đều đáng để ta học hỏi và biết đâu họ chính là Bồ Tát đang thị hiện giữa đời thường để thử thách chúng ta. 

(*) Bài dự thi của tác giả Nguyễn Thị Thủy Tiên; Pháp danh: TN Thuần Giới - học viên Thạc sĩ khóa 4 tại TP. HCM ; Địa chỉ: Chùa Châu Phong, Điện Thắng, Điện Bàn, Quảng Nam.

Bài tham gia cuộc thi viết “Đạo Phật trong trái tim tôi” do Ban TT-TT TW & Cổng thông tin Phật giáo Việt Nam phát động. Đạo hữu, Phật tử hoan hỉ gửi bài viết dự thi về email: info@phatgiao.org.vn.