Đầu xuân soi rọi chữ "Tâm"

Ở Việt Nam ta, trong áng văn bất hủ Truyện Kiều của Nguyễn Du cũng có thơ về “tâm” rằng:

Từ Phật, Thánh đến Hiền nhân và ngay cả người đời thường cũng đều biết rằng: “Tâm” là quan trọng nhất, tất cả sang hèn, vui buồn, sướng khổ, lên thiên đường, xuống địa ngục…cũng đều do “tâm” này tạo ra chứ không ai “ban phước giáng họa” cho ai cả. Do vậy phải lo “Tu Tâm, dưỡng Tánh” là như vậy. 

Nhưng “tâm” là ở trong lòng ta, chứ không ở ngoài hay ở đâu cả, muốn Tu là phài quay vào lại bên trong, chứ không tìm kiếm ở bên ngoài, nên Ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ dạy cho Thái Tử Trần Khâm câu: “Phản quan tự kỷ bổn phận sự, bất tùng tha đắc” có nghĩa: “Xem lại chính mình là phận sự chính, không từ nơi khác mà được”, rất là chính xác, đúng đạo lý thiền gia. Tu “ngoài tâm” là tu theo ngoại đạo và chỉ là “gãi ngứa ngoài giày” mà thôi.

Người có “tâm” tức là người có “đức”, vì chỉ biết sống vị tha, luôn nghĩ, nói tốt và chuyên làm những việc chăm lo an vui hạnh phúc cho người, hơn là lo cho bản thân mình. Phật nhìn đâu cũng thấy Phật, người tốt nhìn cái gì cũng thấy tốt, (Thiền thoại Tô Đông Pha thấy Phật Ấn như đống phân bò) đã nói rõ lên điều ấy, do vậy khi ta thấy người có điều xấu nầy hay điều sai khác, rồi sinh phiền não, phê phán, trách móc, khen chê để rồi tạo nghiệp, bất kính, xem thường, mạ lị…

Hiểu được điều này, khi ta thấy một ai có điều gì xấu, không như ý thì hãy quán chiếu lại “tâm” mình ngay, vì “Người vui cảnh chẳng đeo sầu, người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”, “tâm” ta đang có vấn đề, nên “nhìn gà hóa cuốc”, chứ “Tất cả chúng sinh là Phật sẽ thành” kia mà! Có quán chiếu được như vậy là ta đang tu, vừa hoàn thiện được bản thân, vừa không tạo thêm nghiệp chướng, để khỏi phải trả quả về sau, hiện tại an vui, tương lai được sinh về nơi lạc cảnh. 

Phật dạy: “Khi chưa chứng A La Hán, thì chưa thể tin “tâm” ta được”, “tâm” của chúng sinh là “tâm viên, ý mã” vô thường, thay đổi, chạy nhảy lung tung và cũng dễ bị nhiễm ô, như truyện “Cửa tùng đôi cánh gài” đã nói rõ lên điều ấy. Đừng ngạo mạn xem ta là “Thánh”, đang xuống trần hành hiệp giang hồ, diệt bạo, trừ gian, rồi gặp ai cũng tưởng “ma quỷ” sẵn sàng rút kiếm diệt trừ, để rồi cuối cùng quay về với “nguồn cội”, với “sư phụ” và nhìn lại “kiếng chiếu yêu” thì thấy mình đã “mọc nanh” ra, khi nào không biết. “Tâm” dẫn dắt ta đi khắp sáu nẻo luân hồi! “Tâm” cùa chúng ta là như vậy đấy, nên cần phải lo TU cái TÂM lăng xăng, lộn xộn này cho được yên tịnh, chứ không tu ở đâu xa “chế tâm nhứt xứ vô sự bất biện” giữ tâm một chỗ, việc gì cũng được hanh thông, là vậy!

Đừng tưởng rằng, đi chùa nhiều, tu lâu năm, tụng, học cho nhiều kinh điển, đóng góp xây dựng được nhiều “chùa to, Phật lớn”, nổi danh với âm thanh, sắc tướng… mà vẫn còn tham, sân, si, “tâm” thiếu từ bi hỷ xả, không bao dung, rộng lượng, chuyên nhìn ra ngoài để thấy lỗi người, rồi sinh phiền não, thì chỉ là “tu hình tướng, tu danh, tu lợi” mà thôi, không quán chiếu để chuyển hóa nội tâm và nghiệp lực của mình, thì làm sao độ được ai?

Như vậy càng đi chùa, công quả nhiều, càng tu lâu, để rồi lớn “bản ngã” xem ta là nhất, ai hơn cũng không muốn và tìm cách trù dập, hãm hại là đã tu sai rồi, thì càng thêm tội lỗi và uổng công, phí sức, thật đáng thương hại thế nào!

Khi đức Phật còn tại thế, hoàng hậu nước Kosala tên Mallika có hỏi đức Phật về nguyên nhân nào khiến con người sinh ra đẹp xấu khác nhau. Đức Phật trả lời rằng: “Người có “tâm” nhu hòa, nhẫn nhục sẽ được đẹp đẽ và kẻ có “tâm” sân hận sẽ chịu xấu xí”. Ngài cũng đã có dạy: “Tội từ “tâm” khởi, đem “tâm” sám, “tâm” được tịnh rồi, tội liền tiêu, tội tiêu “tâm” tịnh, thảy đều không, thế mới thật là chơn sám hối”. Người có ‘tâm thành’ hay mang hoa cúng Phật, ít chê bai, thường hay khen ngợi điều tốt của mọi người, cũng sẽ thành tựu được quả báo tốt, có nhan sắc đẹp đẽ sau này. 

Trong cuốn sách Nhân tướng học, tác giả Hy Trương đã kết luận: “Tướng tùy “tâm” sinh, tướng tùy “tâm” diệt”, cũng đã nói lên, tất cả mọi sự cũng từ nơi “tâm”. Nếu “tâm” chúng ta thường xuyên biết giúp đỡ mọi người, sống vị tha, bao dung, tùy hỷ, để có được tinh thần “vô ngã” siêng làm lợi ích cho người, ít phiền não, nóng giận, sân hận, thì tướng mạo và số phận của chúng ta sẽ thay đổi một cách tốt đẹp. 

Do vậy, là người con Phật, phải khiêm cung, có “tâm tốt” để có suy nghĩ, cái thấy tốt, lời nói hay và hành động đẹp, từ đó hiểu, thương, tôn trọng và biết chia sẻ lẫn nhau! “Đời ngắn ngủi thương nhau còn chưa đủ, bận lòng chi, những thù hận vu vơ, vết trầy nhẹ, đừng làm thân đau nhức,“tâm” yêu thương là biển rộng vô bờ!” 

Phật dạy: “Tâm bình thế giới bình, tâm tịnh quốc độ tịnh” thật quá siêu việt, tuyệt vời!