Hai cực trong dinh dưỡng

> Những kiến thức thú vị về Ăn chay 

Phân tích Phật học trong cái nhìn biện chứng và đa chiều, lắm người thú vị, tỉ như nhìn lý luận Phật giáo dưới góc độ dinh dưỡng học chẳng hạn. Tu sĩ và Phật tử được khuyên và bắt buộc theo chế độ dinh dưỡng có lợi cho sự tu tập: ăn để tồn tại, tránh thức ăn động vật hay thức ăn động vật giết cho mình ăn cách cố ý (như Nam Tông), quán tưởng và thực hiện nghi thức trịnh trọng đúng cách trước trong và sau khi ăn; tránh các thức ăn uống dù không phải động vật nhưng có tính chất kích thích...Sự lợi dưỡng để duy trì tồn tại sắc thân phục vụ tu tập như một phương tiện - quan niệm về dinh dưỡng khác biệt căn bản cách nghĩ của phàm nhân.

Với sự tuân thủ tốt về dinh dưỡng, tu sĩ Phật tử kiểm soát tốt hơn thân tâm, “hạ tầng” của Đạo; các tác nhân có hại cho sự thanh tịnh bị loại trừ tối đa, tâm an ổn tu tập, ngoài ra sự nặng nề trói buộc do chi tiêu và quan tâm quá mức đến dinh dưỡng cũng bớt nhiều, người tu ăn sao cũng được, nhẹ nhàng... Gánh nặng sát sanh không còn, tâm thức an. Tất nhiên có thể phân tích nhiều hơn.

Ngược lại, đời thường, sự ăn - dinh dưỡng phục vụ đời sống con người chiếm quan tâm quá lớn. Dân gian Việt Nam có câu hài mà sâu sắc “miếng ăn là miếng tồi tàn”, nhưng “mất một miếng, lộn gan lên đầu”. Không phải trong thế giới loài vật mới có chuyện sinh tử vì con mồi, vì miếng ăn; các trọng án hình sự không chỉ có cướp tiệm vàng, tấn công kho bạc hay vì những mục tiêu lớn lao về tài chính, có những vụ án khiến người ta sửng sốt vì chút thực phẩm, miếng ăn.

Sự ăn của con người có hẳn nghiên cứu sâu, các công ty sản xuất thực phẩm đầu tư lớn để cho ra sản phẩm hấp dẫn, ngon miệng với mức độ tăng dần để khai thác tiêu dùng, tăng lợi nhuận. Doanh thu từ ngành sản xuất và cung cấp thức ăn toàn cầu là con số khủng, mọi thứ liên quan đến dinh dưỡng chi phối mọi  mặt đời sống, nói rằng con người chạy theo đáp ứng nhu cầu ăn cũng không sai nhiều. Ăn ngon hơn, bổ dưỡng hơn và...

Ngành sản xuất liên quan cung cấp thực phẩm phát triển chóng mặt, trong nông nghiệp, nhưng nhu cầu cứ tăng mãi... Người đời không phải ăn để sống, người ta có quan niệm ăn để hưởng thụ. Nếu trong Phật giáo, sự ăn giúp kiểm soát dục vọng, nhục dục thì một phần cư dân người đời có mục đích hướng sự ăn, lợi dưỡng để tăng dục vọng, nhục dục. Nhiều động vật hoang dã tiệt diệt và báo động đỏ vì làn sóng khai thác cạn kiệt đáp ứng nhu cầu ăn mãnh liệt ấy. Các nhà hàng lớn, thực đơn phải  có thức ăn đáp ứng nhu cầu rất tế nhị, và nếu đáp ứng được sẽ kinh doanh khá.

Nhu cầu và tâm lý về dinh dưỡng của đám đông khiến sự “sáng tạo” khi nhà hàng chay nghĩ ra cách chế biến đồ chay giả thức ăn mặn hấp dẫn lôi cuốn, có đủ. Và thị hiếu quan niệm dinh dưỡng khiến một số người đến với Phật và thức ăn chay vô cùng khó khăn.

Cạn nghĩ, không dám bàn sâu, nhưng vẫn thấy hai cực trong quan niệm dinh dưỡng, sự ăn của nhà Phật và đời thường, không thuần dinh dưỡng mà còn mang tính văn hóa, triết lý, tâm linh.