Quay lại cái đầu (Phần 2)

Anh trước tôi sau,

Quay lại cái đầu

Anh sau tôi trước

Ta đều bằng nhau.

Anh phải tôi trái,

Quay lại cái đầu,

Anh trái tôi phải

Ta chẳng hơn nhau.

Thương kẻ cứng đầu

Chẳng ngó trước sau,

Chỉ nhìn một phía

SỰ THẬT rõ đâu !

(Trích lại bài thơ ở phần 1)

Nội dung bài thơ

Bài thơ rất giản dị cả hình thức lẫn nội dung. Về hình thức, đây là bài thơ gồm ba đoạn, mỗi đoạn bốn câu, mỗi câu bốn tiếng. Về nội dung, mỗi đoạn trình bày một hành vi cụ thể diễn ý một cách nhìn và hiệu năng của nhãn quan này. Sự trình bày nội dung có tính cách biểu tượng điển hình.

Đoạn 1: Anh và Tôi đứng xếp hàng dọc. Anh đứng trước, Tôi đứng sau. Chỉ cần quay lại cái đầu  180 độ thứ tự xếp hạng sẽ đảo ngược lại thành Anh đứng sau, Tôi đứng trước. Như vậy, chúng ta đều bằng nhau: Mỗi người có một lần đứng trước và một lần đứng sau. Sự xếp thứ tự trước sau chỉ là Sự thật tương đối giả tạm nhất thời. Sự Thật tuyệt đối thường hằng vĩnh cửu là không có thứ tự trước sau.

Đoạn 2: Anh và Tôi đứng xếp hàng ngang, Anh bên phải, Tôi bên trái. Khi quay lại cái đầu 180 độ thứ tự xếp hàng sẽ đảo ngược thành Anh bên trái, Tôi bên phải. Như vậy, chúng ta chẳng ai phải, chẳng ai trái, chẳng ai hơn, chẳng ai kém. Tóm lại, thay đổi cách xếp hàng thì thay đổi thứ tự. Nói cách khác, khi có sự so sánh, đối chiếu, phân biệt, cân đo thì mới có trước sau, phải trái, tốt xấu, trọng khinh, yêu ghét... Khả năng nhận thức này gọi là Tri lượng tâm.

Đoạn 3: Những kẻ cứng đầu, không chịu quay lại thực hiện một hành vi đơn giản dễ dàng chỉ có một nhãn quan duy nhất, một cái nhìn phiến diện không có cái nhìn toàn diện thông suốt sự vật nên không nhận thức ra Sự Thật tuyệt đối. Thật đáng thương cho những kẻ cứng đầu cứng cổ, chỉ biết khư khư chấp kiến, không biết tùy cơ ứng biến thay đổi nhãn quan trong cuộc sống thực tế.

Kết luận: 

Nội dung bài thơ nói đến ba cách nhìn khác nhau ở ba đoạn, có thể rút lại còn hai cách nhìn khác nhau: Cách thứ nhất có quay đầu, cách thứ hai không quay đầu. Quán sâu hơn, cách thứ nhất có quay đầu gồm có rất nhiều cách khác nhau tùy theo mức độ quay đầu nhiều hay ít, từ 1 độ đến 360 độ. Theo Phật học, quay cái đầu là phá chấp, không còn thành kiến, định kiến, cứng đầu không quay là chấp kiến.

Sự lý giải đến đây là hết, chỉ nói được có quay đầu và cứng đầu không quay. Còn câu hỏi thực dụng quay đầu bao nhiêu độ thì đúng mức, nhận thức được sự thật tuyệt đối thì không thể lý giải bằng lý luận lời lẽ được vì lý do ai hành trì thì chỉ có người đó chứng ngộ.