450
Tri tâm: Sự vượt trội của tư tưởng Phật giáo
Sự tri tâm của Phật được khoa học từng bước làm rõ hơn qua các công trình về tâm lý và trước hết về tâm lý, cùng các trường phái triết học hiện đại.
>>Những giáo lý Phật giáo đáng suy ngẫm
Trong dân gian, cho đến bây giờ, vẫn thường nhắc đi nhắc lại bài học cảnh giác không xưa cũ đúc kết trong một câu rất ngắn: “tri nhân tri diện bất tri tâm”, có thể nhận biết hình thức mặt mũi, song khó (hay không thể) nhận biết tư tưởng (tâm) của người đó. Mà không “tri tâm” được tất không tin được, luôn phải cảnh giác! Thực ra, bài học khôn có vẻ hoài nghi thái quá này có khi cũng không thừa trong một cuộc sống đa đoan, vàng thau lẫn lộn, mọi chuyện được cho là...đều có thể!
Bài học ấy xuất hiện trong kho tàng Nho giáo, một trào lưu tư tưởng một thời danh giá trong lịch sử Trung Hoa và có ảnh hưởng rộng lớn ngoài Đại lục. Nhưng trước đấy, Đức Phật, từ một quốc gia láng giềng Trung Quốc (Ấn Độ), đã có sự vượt trội lớn về nhận thức khi đem tới cho nhân loại sự thấu hiểu rốt ráo về tâm, trí tuệ viên mãn. Chỉ riêng trong “Tứ diệu đế”, Người đã chỉ ra con đường, “lộ trình” tư tưởng của nhân sinh từ sự khổ đến diệt khổ. Mà chung quy, giáo lý của Đức Phật chủ yếu quán vào tâm soi chiếu, phân tích thay vì khái quát thế giới vật chất để giải thích tâm sự là sự lệ thuộc ngoại cảnh như một số triết thuyết.
Đức Phật đã chỉ ra con đường, “lộ trình” tư tưởng của nhân sinh từ sự khổ đến diệt khổ. Mà chung quy, giáo lý của Đức Phật chủ yếu quán vào tâm soi chiếu, phân tích thay vì khái quát thế giới vật chất để giải thích tâm sự là sự lệ thuộc ngoại cảnh như một số triết thuyết. Ảnh minh họa
49 ngày đêm ngồi dưới cội Bồ Đề, và quá trình khổ hạnh trước đấy trên con đường tìm đạo, Đức Phật đã nhìn vào tâm mình cặn kẽ và sau đấy mô tả cho chúng sinh “thấy” cái không phải ai cũng thấy. Tham sân si ở đâu? Ở tâm. Từ bi hỷ xả ở đâu? Ở tâm. Định huệ ở đâu? Ở tâm. Vạn pháp duy tâm tạo. Đạo Phật là pho chân lý về tâm, Phật tri tâm - và theo lý luận đã được phát biểu của Người - chúng sinh cũng sẽ tri tâm, giác ngộ, thành Phật như Ngài.
Không “thấy” (tri) tâm, thứ vô minh, là phàm. Tri được tâm, là ngộ, thoát phàm. Tri tâm ở mức độ nào đấy tùy căn cơ và duyên, “thấy” đến đâu bớt vô mình đến đấy, thoát phàm đến đấy.
Nho giáo phát biểu đầy cảnh giác: tri nhân tri diện bất tri tâm. Từ lý luận đã được biết, Phật giáo phát biểu: tri nhân tri diện tri tâm, Phật thấy tâm, sự vượt trội quyết định về tư tưởng.Về học thuật, không rõ những bậc uyên thâm xây dựng lý thuyết nho giáo có điều kiện tham cứu sự đi trước rất xa của Phật giáo hay không?
Sự tri tâm của Phật được khoa học từng bước làm rõ hơn qua các công trình về tâm lý và trước hết về tâm lý, cùng các trường phái triết học hiện đại. Con người hoàn toàn có khả năng vận dụng trí não để phân tích tổng hợp, phán đoán suy luận để thấu hiểu đối tượng, nắm bắt tư tưởng. Tiến bộ công nghệ đã cho chúng ta thấy các phần mềm tương tác với người dùng ra sao, các phiên bản trò chơi trực tuyến “tri âm” các game thủ như thế nào và chuyện các cơ quan an ninh trắc nghiệm để chống nói dối đã có từ lâu. Khoa học đã góp phần “minh họa” cho người ta thấy quả thực tri nhân tri diện và có thể tri tâm thay vì “không thể, bất khả” như Nho giáo bên Trung Hoa đã đoan chắc.
Sự tri tâm của Phật được khoa học từng bước làm rõ hơn qua các công trình về tâm lý và trước hết về tâm lý, cùng các trường phái triết học hiện đại. Ảnh minh họa
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
Dành cho bạn
Tuỳ bút: Bão ở quê xa
Góc nhìn Phật tử
10:00 19/11/2025
Nghe tin đài phát thanh báo quê mình có bão, cơn bão gần bờ. Bất chợt trong lòng cứ chộn rộn mãi. Cuộc điện thoại về nhà vừa dứt nhưng không khỏi lo âu, tôi lặng nhìn kim đồng hồ đang dịch chuyển dần về đêm. Bây giờ là cuối tháng Tám âm lịch, miền Trung quê tôi lại tiếp tục gánh chịu sự hoành hành của những cơn bão.
Nghĩ về những người Thầy
Góc nhìn Phật tử
07:27 19/11/2025
Xin thành kính dâng tặng những người Thầy đã cho con từng con chữ. Xin trọn đời tri ân những người Thầy đã khai tâm mở trí cho con trên đường tìm về Đạo Pháp! “Người Thầy là ngọn nến, đốt cháy mình để thắp sáng nhân gian” (Ngạn ngữ Ixraen).
Phụ nữ làm gì để mang lại phúc báo cho gia đình?
Góc nhìn Phật tử
10:08 21/10/2025
Ngoài các thiện hạnh bố thí, phóng sinh, người phụ nữ có thể bắt đầu tích lũy công đức cho mình và gia đình từ việc tụng kinh, niệm Phật. Tụng đọc kinh Phật chính là khởi đầu đúng đắn trong cuộc đời, giúp người phụ nữ học cách làm người mẹ tốt, con dâu tốt, người vợ tốt.
Tâm sen giữa đời
Góc nhìn Phật tử
15:10 01/10/2025
Đời người như một giấc chiêm bao, sinh-lão-bệnh-tử là điều hiển nhiên không ai tránh khỏi, cuối con đường bóng xế ngả chiều ta rời bỏ nơi đây với bàn tay không. Thế sự đời lại lắm uẩn khúc khó lường trước, thọ báo luân hồi liên miên bất tận như cái ách đã quàng sẵn trên thân.
Xem thêm
