450
Biết mình, biết người
Sống trên đời dù xuất gia tu hành hay tại gia cư sĩ đều nên biết mình, biết người. Không biết mình, không biết người khó mà sống an lạc hạnh phúc và giá trị được.
Tôn Tử có câu nói nổi tiếng “Biết người biết ta, trăm trận không nguy; không biết người mà chỉ biết ta, một trận thắng một trận thua; không biết người, không biết ta, mọi trận đều bại”
Nói gọn là: “Biết mình biết người, trăm trận trăm thắng”.
Lão tử nói: "Biết rõ người là trí, biết rõ mình là minh."
Đó là trí tuệ, kinh nghiệm sống có giá trị của người xưa được đúc kết, truyền lại cho đời sau
Kinh Thiện pháp trong Trung A hàm dạy: Thế nào là người biết về mình? Người tự biết mình là người khéo quan sát biết rõ mình thật có chừng ấy tín, chừng ấy giới, chừng ấy thí, chừng ấy tuệ, chừng ấy biện tài, khả năng và sở đắc. Người như vậy là người khéo biết rõ mình.
Người không biết mình tức là không tự biết rõ mình có mức độ ấy tín, giới, văn, thí, tuệ, biện tài, khả năng và sở đắc. Người như vậy là người không biết mình.
Ví dụ, người biết thật rõ hoặc không biết rõ, bản thân mình thật sự kính tin Tam Bảo, tin Phật tính được mấy phần?
Quan trọng nhất là tự biết rõ bản thân mình có bao nhiêu phúc đức, có bao nhiêu đạo hạnh, định lực, trí tuệ và khả năng? Không nên mơ hồ, cũng không nên ảo tưởng sức mạnh.
Bốn hạng người đáng kính trên đời là gì?
Thế nào là người biết sự hơn kém của người? Đó là người biết có hai hạng người:
Có lòng tin và Không có lòng tin, người có tín là hơn, người bất tín là kém. Người có tín lại có hai hạng: Thường đến gặp thầy Tỳ-kheo và không đến gặp Tỳ-kheo. Người đến gặp thầy Tỳ-kheo là hơn, người không thường đến gặp Tỳ-kheo là kém.
Người thường đến gặp thầy Tỳ-kheo lại có hai hạng: Có lễ kính và không lễ kính. Người có lễ kính là hơn; người không lễ kính là kém.
Người có lễ kính lại có hai hạng: Có hỏi kinh và không hỏi kinh. Người có hỏi kinh là hơn, người không hỏi kinh là kém.
Người có học hỏi kinh lại có hai hạng: nhất tâm nghe kinh và không nhất tâm nghe kinh. Người nhất tâm nghe kinh là hơn, người không nhất tâm nghe kinh là kém.
Người nhất tâm nghe kinh có hai hạng: Nghe rồi thọ trì thực hành pháp và nghe rồi không thọ trì thực hành pháp. Người nghe rồi thọ trì pháp là hơn, người nghe rồi không thọ trì pháp là kém.
Người nghe rồi thọ trì thực hành pháp lại có hai hạng: Nghe pháp có quán sát nghĩa và nghe pháp không quán sát nghĩa. Người nghe pháp có quán sát nghĩa là hơn, người nghe pháp không quán sát nghĩa là kém.
Hạng nghe pháp quán sát nghĩa lý lại có hai: Biết pháp, biết nghĩa, hướng về pháp và thứ pháp, tùy thuận pháp, thực hành đúng như pháp; và hạng không biết pháp, không biết nghĩa, không hướng về pháp và thứ pháp, tùy thuận pháp và thực hành đúng như pháp.
Người biết pháp, biết nghĩa, hướng về pháp và thứ pháp, tùy thuận pháp, thực hành đúng như pháp là hơn; người không biết pháp, không biết nghĩa, không hướng về pháp và thứ pháp, không tùy thuận pháp, không thực hành đúng như pháp là thấp kém.
Hạng biết pháp, biết nghĩa, hướng về pháp và thứ pháp, tùy thuận pháp, thực hành như pháp lại có hai hạng: Tự làm ích lợi cho mình và cũng làm ích lợi cho người khác, làm ích lợi cho mọi người, xót thương thế gian, cầu nghĩa và lợi, an ổn khoái lạc cho trời và người; và hạng không tự làm lợi ích cho mình và cũng không làm lợi ích cho người, không xót thương thế gian không cầu nghĩa và lợi, an ổn khoái lạc cho trời và người.
Nếu người nào tự làm lợi ích, cũng làm lợi ích cho người, làm lợi ích cho mọi người, xót thương thế gian, cầu nghĩa và lợi, an ổn và khoái lạc cho trời người. Người ấy là bậc nhất, là lớn, là trên, là tối cao, là hơn hết, là tôn quí, là tuyệt diệu giữa mọi người khác. Ví như từ bò có sữa, từ sữa có lạc, từ lạc có sinh tô, từ sinh tô có thục tô, từ thục tô có tô tinh. Tô tinh là bậc nhất, là lớn, là trên, là tối cao, là hơn hết, là quí báu, là tuyệt diệu đối với những loại kia.
Cũng vậy, nếu người nào tu hành, không luận là tại gia hay xuất gia, thường làm lợi ích cho mọi người, xót thương thế gian, nhân nghĩa lợi ích, an ổn khoái lạc cho trời và người, thì trong hai hạng người như trên đã nói, đã phân biệt, đã chỉ rõ, người ấy là bậc nhất, là lớn, là trên, là tối cao, là hơn hết, là tôn quí, là tuyệt diệu. Ấy là người biết rõ sự hơn kém của người.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Mâu thuẫn của cuộc đời
Phật giáo thường thức
13:37 25/11/2025
Ứng dụng giáo lý của Phật trong cuộc sống thì cuộc sống vừa có đạo đức, vừa được an vui.
"Ðang làm gì, phải ý thức việc đang làm"
Phật giáo thường thức
08:10 25/11/2025
"Bạn đã tỉnh thức đến mức nào trong đời bạn? Có phải bạn đang nghĩ đến sự tỉnh thức, hay là bạn đang thật sự tỉnh thức ?"
Kiếp trước gieo nhân gì mà kiếp này khổ?
Phật giáo thường thức
08:00 25/11/2025
Trong kinh Phật thường nói: “Nhân quả báo ứng như bóng theo hình, cho dù trải qua trăm kiếp ngàn đời, những điều đã tạo ra không hề mất”…Điều này khuyên răn chúng ta phải hết sức cẩn thận “các điều ác chớ làm, siêng làm các điều lành”.
Xem thêm
