Chợt nhận

Trước hết là xử lý những chiếc lá nhẹ cho vào bao để nhóm lửa, còn phần rác vụn được dọn sạch cho vào những chậu hoa nguyệt quế một cách tỉ mỉ, vừa sạch sân chùa vừa vun vén nuôi dưỡng và che mát cho gốc cây. Thế là thoáng chốc sân chùa sạch trơn. Tôi mỉm cười, thoáng nghĩ: những lúc khó khăn đến, nếu bình tĩnh, mình sẽ tìm ra được những phương pháp mới khắc phục và như thế cuộc sống thêm phần thú vị.

Chợt nhận ra một điều: trong lúc làm việc, nếu căng thẳng, làm vì bổn phận, mong cho xong việc, thì dễ thấy mệt mỏi, nhàm chán và không thể có những sáng tạo mới. Ngược lại, khi chú tâm vào công việc với sự thích thú, nhẹ nhàng, tự nhiên sẽ tìm ra phương pháp để hoàn thành tốt công việc, từ đó ngày càng có kinh nghiệm và sáng tạo.

Quét sân chùa cũng là điều thú vị. Nếu ngày ngày chúng ta quét sân với tâm lý mong cho mau chóng để nghỉ ngơi hay làm việc khác mà không có sự chú tâm vào việc quét dọn thì chúng ta không trực nhận ra được cả một sự chuyển hóa mầu nhiệm. Khi sân dơ làm cho tâm lý người xung quanh cũng khó chịu, nặng nề dễ bực bội. Khi đã dọn sạch sẽ, mọi người thấy nhẹ nhàng, mát mẻ và vui vẻ hơn. Vì vậy quét sân là thay đổi được môi trường và giúp chuyển hóa phần nào tâm lý của người Theo hướng tích cực. Hơn thế, có phần lá để nhóm lửa, phần vụn bón gốc cây. Đó là góp phần cải tạo kinh tế đấy nhé. Đặc biệt hơn, khi chú tâm vào việc quét dọn, ta tạo được cho tự thân một dòng năng lượng và cảm xúc tích cực.

Thật tuyệt vời phải không, khi mà chúng ta chỉ chú tâm vào một việc làm nho nhỏ lại mang đến hiệu suất cao như vậy.

Mấy cây nguyệt quế nơi sân chùa lớn dần. Công việc quét vẫn thế, có khác chăng là một ngày kia khi tờ mờ sáng ra sân, làn gió mát thổi hương thơm của những nụ hoa nguyệt quế vừa chớm nở, nhẹ nhàng, thoang thoảng, mang đến một cảm giác yên bình và thật dễ chịu, không những cho mình mà còn cho cả mọi người chung quanh.

Tập chánh niệm cũng vậy, lúc đầu chưa quen khó lắm, cứ thất niệm mãi, nhưng thời gian trôi qua, quen dần. Khi chánh niệm có mặt, thân tâm thư thới, cơ thể như được bồi dưỡng thêm năng lượng, trở nên khỏe mạnh, tinh thần sáng suốt và nếu duy trì được thì sẽ có một ngày đóa hoa tâm nở rộ và chúng ta sẽ cảm nhận được hạnh phúc an lạc ngay hiện tại.

***

Chuyển hóa là cả một quá trình dừng lại, tiếp nhận và thay đổi. Như lời Phật dạy: “Này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng sự đoạn trừ các lậu hoặc và bất tịnh là dành cho người biết và người thấy, mà không dành cho người không biết, cho người không thấy” (1). Lời kinh như một sự nhắc nhở, muốn chuyển hóa tốt đẹp thì ta phải tiếp nhận phương pháp thích ứng, cũng như thấy được điều gì cần loại bỏ và điều gì cần phát huy.

Đơn giản như trong mỗi bữa cơm trưa, cúng quả đường, tôi đều nghe lời xướng: “Phật dạy khi ăn phải nhớ năm phép quán, tán tâm nói chuyện của tín thí khó tiêu, đại chúng nghe tiếng khánh nhất tâm đồng niệm Phật”. Lúc đầu tôi chỉ nghĩ được một chiều là cơm đàn việt cúng cho mình nặng lắm, khi ăn phải quán thì mới tiêu được:

“Một, xét kể công lao nhiều ít và ước lượng lý do của thực phẩm. Hai, nghĩ kỹ đức hạnh của mình đủ hay thiếu để ứng thọ sự cúng dường. Ba, đề phòng tâm lý, tránh những tội lỗi mà tham sân si vẫn là chủ yếu. Bốn, chính vì lấy thực phẩm làm dược phẩm tốt để trị liệu thân hình khô yếu. Năm, vì thành đạo nghiệp mà ứng thọ thực phẩm này” (2). Và như thế trở thành thói quen, cứ dùng cơm là nhớ tới nghĩ tới năm điều này.

Mãi một thời gian dài mới nhận ra việc dùng cơm cũng là đang thực hiện một tiến trình chuyển hóa, nếu chúng ta lo nói chuyện không quan tâm tới thức ăn đồng nghĩa là chúng ta không có sự dừng lại để tiếp nhận thức ăn, do đó tiến trình tiêu hóa thức ăn thành chất bổ dưỡng cũng bị trở ngại. Ý nghĩa của năm điều cần phải nhớ ở trên là sự tỉnh thức, chú tâm khi ăn chứ không phải là việc nhớ suông năm điều đó. Muốn cho mọi suy nghĩ, nói năng, hành động đều phải dừng lại, cho cơ thể và tâm thức có mặt trong sự tiếp nhận thức ăn và nhờ thế mà tiến trình tiêu hóa được nhẹ nhàng không ảnh hưởng đến các bộ phận khác trong cơ thể mà còn có tác dụng hỗ trợ rất hữu dụng. Vì lúc chúng ta chú tâm vào việc ăn nhai nuốt, lúc đó, chỉ có bộ phận tiêu hóa làm việc còn các bộ phận khác của cơ thể được nghỉ ngơi, sự tiêu hao năng lượng cơ thể sẽ được tiết kiệm.

Nói một cách đơn giản, sự có mặt của chánh niệm, tỉnh giác có thể thay đổi cuộc sống chúng ta rất nhiều theo chiều hướng tích cực từ cơ thể vật chất đến tinh thần. Tuy nhiên hằng ngày, chúng ta vốn ít khi chịu dừng lại để tiếp nhận và thay đổi chính mình, mọi người thường hướng tới tương lai để lo nghĩ, tính toán hay trở về quá khứ để hồi tưởng, nhớ nhung, mơ mộng... mà ít ai thấy được sự mầu nhiệm của sự có mặt ngay phút giây hiện tại, phút giây của sự chuyển hóa tốt đẹp.

Chú thích:

1. Kinh Trung Bộ I, Hòa thượng Minh Châu, 2012, Nxb Tôn Giáo, tr.25.

2. Sa-di giới và Sa-di-ni giới, Trí Quang (dịch), 1998, Nxb TP.HCM, tr.76.