Không nước, không trăng

Đời người như giọt sương mai, sống sao không hổ kiếp này

Khi Ni cô Chiyono học Thiền với thầy Bukko của chùa Engaku, cô không gặt được thành quả gì từ thiền định trong một thời gian dài. Cuối cùng, trong một đêm trăng, ni cô đang xách nước trong một cái gàu cũ bọc tre. Tre bị gãy và đáy gàu rớt ra, và ngay lúc đó tâm trí của Chiyono được giải phóng. Để kỷ niệm, ni cô làm một bài thơ:

Bằng cách này, cách kia, tôi cố giữ cái gàu cũ
Từ lúc thanh tre đã già yếu và gần gãy
Cho đến khi đáy gàu rơi ra
. Không còn nước trong gàu!
Không còn trăng trong nước!

Tích đức không cần ai thấy, hành thiện ắt có trời xanh biết

Lời bình:

Câu chuyện làm tôi nhớ có một tình tiết tương tự trong chuyện phim Tây Du Ký của tác giả Ngô Thừa Ân (Trung Quốc). Lúc Ngộ Không theo đòi học đạo sư phụ, đạo sư hỏi:" Ta dạy cho ngươi tụng kinh, tham thiền có được không?". Ngộ Không hỏi: "Tụng kinh, tham thiền có thành chánh quả không, có được trường sanh bất tử không?". Đạo sư cười bảo: "Chỉ là mò trăng dưới bể". Trăng trong câu chuyện của Tôn Ngộ Không và trăng trong câu chuyện của Ni sư Chiyono là biểu tượng của giác ngộ. Đi tìm giác ngộ thì khác gì tìm kiếm trăng trong nước, chỉ là ảo ảnh!

Sao lại thế? Chẳng phải cả một đời tu hành của chúng ta là mong cầu tìm được sự giác ngộ đấy thôi sao. Vậy thì nói giác ngộ chỉ là ảo ảnh vậy có phải là làm cho lòng người hoang mang lắm! Nhưng cái hay của Đạo Phật là ở chỗ đó.

Ở chỗ tưởng không mà có, tưởng có mà không. Cũng như Đức Phật nói: "Chánh pháp còn bỏ huống hồ phi pháp". Chân lý thì không còn phân biệt, không có phải hay trái, không còn chánh hay tà... mà đơn giản chân lý là chân lý.

Cũng như vậy, khi Ni cô Chiyono mang trong mình tâm sự về việc tìm cầu sự giác ngộ thì tâm hồn bị tù túng. Giác ngộ cố tìm thì không thể thấy. Khi không còn tìm nữa, "không gàu, không nước, không trăng", không tìm, tâm trống rỗng và tĩnh lặng, thì giác ngộ đến. Trong cuộc hành trình tu học, có những phút giây "hốt nhiên đại ngộ" quan trọng như thế đấy.

Ở đời, đừng tham lam giành giật, trời xanh tự khắc đã có an bài