Con người ta cộng sinh ở thế gian này, thân thì làm ông bà, cha mẹ, con cháu, anh em, vợ chồng; sơ thì bạn bè, đồng tham đạo hữu, thầy trò… nhưng nhìn chung tất cả không ngoài bốn giềng mối: báo ân - báo oán - đòi nợ - trả nợ. Con người ta bị chi phối nặng nề bởi thất tình lục dục: Ái, ố, kinh, cụ, hỷ, nộ… và suốt cuộc đời này (cả những đời sau, nếu còn phước tiếp tục tái sanh làm người) bị ràng buộc bởi: Tài, sắc, danh, thực, thùy; bị sai xử bởi: Tham, sân, si, cho nên chuyện va chạm nhau, xung đột nhau là điều không thể tránh khỏi; nhẹ thì cãi cọ, lời qua tiếng lại; nặng thì chửi mắng, mạ lị, thậm chí động tay chân. Ở tầm mức cá nhân, gia đình thì mâu thuẫn nhỏ; ở cấp bậc cộng đồng xã hội thì xung đột lớn hơn; ở hạn độ quốc gia, thậm chí liên minh quốc gia thì có chiến tranh lạnh, chiến tranh nóng…

Con người từ xưa đến giờ liên miên đánh nhau, đánh không ngừng nghỉ, khi thì bộc phát, khi thì âm ỉ, không lúc này thì cũng lúc khác, không nơi này thì cũng chỗ kia. Quá khứ đã thế, hiện tại vẫn vậy và tương lai chắc cũng chẳng khác khi con người còn chìm đắm trong ngũ dục lục trần, còn bị lòng tham lam vô độ và sự sân hận cực điểm mù quáng. Trong những cuộc mâu thuẫn cãi vã hay xung đột ấy, kẻ yếu thế dưới cơ, người “vị tình thất lý”… thì ôm hận, buột miệng thề: “Sống để bụng chết mang theo”.

Một khi đã nói: “Sống để bụng chết mang theo”, nghĩa là không bao giờ quên và cũng hàm ý sẽ phục thù (khi đủ sức, đủ điều kiện). Nếu nói văn vẻ kiếm hiệp một tí, kiểu quân tử Tàu thì: “Quân tử mười năm trả thù chưa muộn”, hoặc giả: “Tha thứ nhưng không bao giờ quên”. Sống để trong bụng đã đành, ai cũng có thể thấy, có thể biết (đụng mặt là biết liền), nhưng liệu chết mang theo có được không? Chắc chắn, nhất định là thế, không những mang theo một đời mà còn mang theo nhiều đời nữa là khác.

Kinh sách, giáo lý nhà Phật dạy: Điền trang sản nghiệp, của cải, danh vọng… tất thảy bỏ lại, một khi nhắm mắt xuôi tay. Cái duy nhất mang theo là nghiệp thiện - ác đã làm. Kinh Pháp Cú viết: Nghiệp (thiện - ác) theo ta như bánh xe theo chân con vật kéo, như bóng không rời hình. Nghiệp thiện hay ác đã tạo một đời thì khi ra đi dù muốn hay không vẫn phải mang theo, không thể vất bỏ, không thể chối từ. Một khi đã thề: “Sống để bụng chết mang theo” thì càng làm cho nó kiên cố hơn, vững chắc hơn! Bởi thế mà con người ta mới gặp lại nhau (nếu còn phước làm người) để mà báo ân - báo oán - đòi nợ - trả nợ và thế gian này “oan oan tương báo” không bao giờ dứt, cũng vì thế mà khổ đau chồng chất.

Cũng vì “Sống để bụng chết mang theo” nên khổ. Cũng vì vậy mà nhiều người khi lâm chung cứ nhì nhằng dây dưa chẳng chịu đi, sống không được chết không xong. Kẻ thì tiếc nuối tài sản hoặc tâm nguyện điều gì đó mà chưa tròn, người thì hiềm hận mối thù, cũng có không ít người vì thương nhớ ai đó mà cứ ôm mãi trong lòng, chẳng chịu đi… Ôm bao nhiêu mối trong lòng, sống đã để trong lòng, giờ chết mang đi mà đâu có đi dễ dàng, bình an. Bởi thế, Phật mới bảo vô minh. Hai từ vô minh nghe thì nhẹ hơn những từ thẳng thừng, rạch ròi như: Không sáng suốt, ngu si… Hai từ vô minh bao quát rất rộng và nhiều ý  nghĩa, vì vô minh nên mới để trong lòng cho tâm tư nặng nề, u uất. Mình ôm trong lòng thì mình khổ trước tiên trong khi kẻ đối nghịch nhởn nhơ. Làm người thì ai mà chẳng vô minh, nếu không vô minh, hết vô minh thì đã vượt qua lục đạo, đã vào hàng thánh nhân rồi.

Vì chưng sanh tử còn dài

Chư Phật hiển hóa bản hoài độ sinh

Bao giờ dứt sạch vô minh

Cười khàn giữa chợ kệ kinh cũng lìa

(Tam Thế - thơ TLTP)

Cõi Sa Bà này là cõi khổ đau, kham nhẫn, chịu đựng những điều đau khổ, những điều khó chịu. Thế gian này vốn vô thường, vô ngã và khổ đau. Đời người sanh - lão - bệnh - tử là khổ, cầu không được là khổ, yêu thương mà xa nhau là khổ, ghét mà hội tụ thì khổ, thân tâm ngày đêm như lửa đốt là khổ, tam khổ, bát khổ, bách bát khổ, tám vạn bốn ngàn khổ, vô lượng khổ ấy vậy mà còn “Sống để bụng chết mang theo” thì khổ biết nhường nào. Tất cả cũng vì vọng tưởng vô minh mà ra, cũng vì lý do này, vì “Đại sự nhân duyên” này mà Phật ra đời để giáo hóa chúng sanh “Ngộ nhập Phật tri kiến”. Khi mình chưa ngộ, chưa nhập được tri kiến Phật thì chí ít mình cũng phải biết áp dụng những gì Phật dạy vào cuộc sống để mình bớt khổ, thêm an lạc, xa hơn nữa thì phút chung cuộc sẽ nhẹ nhàng bình an. Còn như chỉ nói suông, chẳng áp dụng được gì thì kể cũng uổng đời mình, phụ công Phật. Nhà Phật thường bảo có tám vạn bốn ngàn pháp môn, biển học mênh mông, kinh điển chất như núi, mỗi thầy mỗi kiểu… Tịnh độ bảo tu thanh tịnh, trụ vào câu Phật hiệu. Thiền tông bảo vô trụ, “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm”, không trụ vào sắc - thanh - hương - vị - xúc - pháp. Mật tông thì trì chú… Nhưng nhìn chung là vẫn thống nhất một hạnh buông. Chữ buông vô cùng kỳ diệu, càng buông bao nhiêu thì lại “đắc” bấy nhiêu. Với hàng thượng nhân thì qua sông rồi thì buông cả bè, những bậc cao viễn thì buông cả pháp. “Pháp thượng ưng xả hà huống phi pháp”. Hàng Phật tử sơ cơ chúng mình thì chỉ cần làm những điều thiết thực nho nhỏ trong đời sống hàng ngày như: buông xả bớt những phiền muộn, buông xả một vài lời nói xấu, những hành động của ai đó chơi dơ, chơi gác cơ mình… Nhiêu đó cũng đủ bớt giận, đừng để ấm ức trong lòng. Mình để trong lòng, để bụng thì mình khổ, tâm can mình nung nấu chứ kẻ kia cứ nhởn nhơ. Chẳng cần phải nói cao thượng tha thứ, mình buông xuống, mình không ôm trong lòng là mình tha thứ cho chính mình, mình đang làm lợi cho chính mình đấy thôi!

Sống ở đời chắc ai cũng từng đối mặt cái cảnh “oan gia ngõ hẹp gặp nhau” những lúc ấy quả thật vô cùng bực bội, tức tối. Rồi cuộc sống này có biết bao điều bất như ý… Nếu cứ khư khư “Sống để bụng chết mang theo” thì khổ biết bao. Bởi vậy, mình phải buông thôi! Đó là cách duy nhất, mình không buông mà cứ ôm chặt trong lòng thì Phật, Bồ tát có từ bi cách mấy cũng không tài nào giúp hay độ trì được!