Nếu ta làm cho người khác vừa lòng, họ sẽ yêu thương, khen ngợi ta. Ngược lại, không làm vừa lòng họ thì họ sẽ chê trách, ghét bỏ ta. Khi họ trách móc ta, đôi khi ta cảm thấy bị sỉ nhục, không vui. Nhưng nếu ta thực sự nhìn sự việc dưới khía cạnh của chánh niệm và trí tuệ, chúng ta sẽ nhận ra rằng người đang chê trách ta cũng đang trong trạng thái khổ đau, đang không cảm thấy an vui.

Ta có thể so sánh họ với người bệnh, sức khỏe đang suy giảm. Những người có bổn phận chăm sóc bệnh nhân như y tá, bác sĩ, biết rõ rằng người bệnh thường có hành vi nóng nảy, bực bội. Các y tá, hay bác sĩ không quan tâm đến các hành vi đó. Đối với họ, các hành vi đó của người bệnh là bình thường.

Trường hợp của ta cũng tương tự. Ta cần xem những người phê phán ta với tình thương yêu, thiện ý, và lòng bi mẫn, giống như những người chỉ trích ta trong trạng thái tâm họ bị kích động, chính họ cũng không làm chủ được bản thân. Nếu ta có thể phát khởi tâm từ, ta sẽ không phản ứng lại, thay vào đó mình biểu lộ sự thân thiện, chia sẻ và giúp đỡ họ. Bằng cách đó ta để cho các cảm xúc có cơ hội lắng xuống, phai nhạt và trở nên bình lặng.

2. Chúng ta phải hiểu rằng, còn sống trong tam giới thì nghiệp lực đóng một vai trò rất quan trọng. Nó vừa là một tác nhân mà cũng vừa là một tác quả. Nhưng động lực chính thúc đẩy tạo thành là do tâm.

Tâm ở đây, tức là vọng tâm. Tâm có công năng như một tướng soái chỉ huy toàn bộ. Vì vậy, những hành động được xuất phát tạo thành nghiệp quả phải qua ba cửa kết hợp chặt chẽ của: thân, khẩu, ý.

Thân và khẩu chỉ thi hành theo mệnh lệnh của ý thức. Ý thức là một trong tám tâm vương. Nó có oai quyền sức mạnh rất lớn. Mọi sự thành bại, tốt xấu, nên hư, đắc thất trong cuộc đời, đều do nó chủ động tạo thành. Nên nói: tâm tạo tác tất cả. Công hay tội đều do nó tạo ra.

Nếu tâm suy nghĩ điều ác tổn mình hại người, hại vật, thì nó sai khiến thân và miệng làm những điều xấu ác. Dĩ nhiên, kết quả sẽ là một tai hại khốc liệt vô cùng to lớn. Như những trường hợp như cướp giựt, giết người, hối lộ, khủng bố đã xảy ra nhan nhãn hằng ngày khắp nơi trong nước và trên thế giới. Và đã có biết bao nhiêu chuyện thương tâm khác mà chính do con người tạo ra, thật không thể nào kể cho hết được.

Ngược lại, nếu tâm suy nghĩ điều lành, thì cũng sẽ thúc đẩy thân và miệng gây nên những lợi ích cho mình và người rất lớn. Cho nên thiện hay ác đều do tâm chủ động tạo nghiệp và rồi đưa đến một kết quả đúng theo luật nhân quả, như bánh xe lăn theo chân con vật kéo xe.

Nên nhớ, ta phải cẩn trọng giữ gìn tam nghiệp một cách nghiêm khắc như những quân lính giữ thành. Nếu kẻ giữ thành lơ đểnh không cảnh giác quân giặc, thì thành trì sẽ bị mất về tay quân giặc và hậu quả rất tai hại. Cũng thế, người tu hành, nếu buông lung ở nơi tâm ý, thì hậu quả rất tai hại cho mình và người. Ngược lại, nếu chúng ta khéo gìn giữ tam nghiệp, nhất là ý nghiệp, một cách nghiêm nhặt, thì kết quả rất là tốt đẹp.

3. Sự vui buồn của chúng ta thường bị chi phối, khống chế bởi nỗi buồn vui của người khác. Ta đã quá sai lầm khi xây dựng hạnh phúc của chính mình trong thế giới huyễn hoá của năm dục này. Vì một câu nói mà cứ canh cánh trong lòng, vì một chuyện mà khóa chặt chính mình trong ngục tù buồn rầu áo não, vì một người mà hồn bay phách lạc, vì một suy nghĩ mà muộn phiền cả đời.

Định lực hơn trước ngoại cảnh thì sẽ giảm thiểu khổ đau, buông bỏ một phần ganh tị, thị phi thì xa rời được sự giày vò của thế thái nhân tình. Hãy sống như người vô sự để ngày ngày như được tắm gội trong biển cam lồ pháp bảo.