450
Đứng đúng chỗ của mình
Cuộc đời con người hầu như chỉ xoay quanh ba ý niệm: hơn người, bằng người, hoặc thua người.
Tưởng như đó là ba trạng thái tự nhiên, nhưng thiền sư Ajahn Chah chỉ ra: cả ba đều trật. Bởi chỉ cần đem mình đặt vào bất kỳ so sánh nào, tâm liền lệch khỏi sự bình an vốn có. Nghĩ mình hơn người, kiêu mạn sẽ nổi lên. Nghĩ mình bằng người, tâm dễ sinh chủ quan, thiếu tôn trọng và quên khiêm hạ. Nghĩ mình thua người, tự ti và mặc cảm lập tức kéo đến. Cả ba đều khiến ta đánh mất điểm đứng chân thật của chính mình.
Từ thuở nhỏ, chúng ta được dạy phải phấn đấu để “hơn”, để không bị “thua”, để ít nhất cũng “bằng bạn bè”. Trong môi trường học đường, sự so sánh được trao sẵn dưới dạng điểm số, thứ hạng; trong môi trường làm việc, nó hiện ra bằng chức vụ, thu nhập, thành tích. Lâu ngày, tâm so sánh trở thành thói quen phản xạ: hễ gặp ai, nhìn việc gì, ta cũng vô thức đặt lên bàn cân. Ta tưởng đó là cách đánh giá năng lực, nhưng kỳ thực là tự trói mình vào một cuộc đua không bao giờ có điểm dừng.
Ngài Ajahn Chah không bảo ta từ bỏ nỗ lực hay sống buông xuôi. Điều Ngài chỉ ra là: gốc rễ của khổ đau nằm ở tâm so sánh, chứ không nằm ở việc ta đang ở đâu. Một người có thể thành công mà không kiêu mạn, nếu họ không đem mình đặt lên trên người khác. Một người có thể đang chật vật nhưng vẫn trọn vẹn phẩm giá, nếu họ không tự hạ thấp mình bằng ý nghĩ “ta thua kém”. Khi tâm không còn đối chiếu, không còn lên xuống theo những chuẩn mực bên ngoài, ta sống an ổn hơn, sáng suốt hơn và là chính mình hơn.
Trong đời sống hàng ngày, chúng ta rất dễ rơi vào sự nhạy cảm của cái tôi. Chỉ một lời khen, ta thấy mình hơn người; chỉ một lời chê, ta thấy mình thấp xuống. Chỉ cần ai làm tốt hơn chút, tâm liền bất an. Chỉ cần ai phạm lỗi, ta vội tìm thấy cảm giác “mình giỏi hơn”. Thế là suốt ngày tự đẩy mình lên xuống, giống như con lắc không bao giờ dừng. Người càng thông minh, càng tài năng, đôi khi lại càng khổ, bởi họ sợ bị vượt qua, sợ đánh mất vị trí “ngang bằng” hay “hơn người”.
Nhưng điều kỳ diệu là: khi ta nhận ra sự so sánh ấy không hề có thật, tâm liền được giải thoát. Không có ai thật sự hơn ai. Mỗi người là một dòng đời khác nhau, điều kiện khác nhau, nhân duyên khác nhau. So sánh hai dòng sông với nhau là vô nghĩa, mỗi dòng có hướng chảy và cảnh sắc riêng. So sánh hai con người cũng vậy: mỗi người có hành trình nội tâm mà ta không bao giờ thấy hết. Không ai toàn bích để ta học theo trọn vẹn, cũng không ai hoàn toàn kém cỏi để ta xem thường.
Lời dạy của thiền sư Ajahn Chah mời ta đứng vào đúng vị trí của mình: không cao hơn, không thấp hơn, cũng không cố ngang bằng ai. Đó là vị trí của sự khiêm nhường tỉnh giác. Khiêm nhường không phải là tự hạ thấp mình, mà là biết rõ mình đang ở đâu, biết khả năng thật của mình là gì và biết tôn trọng người khác mà không bị cuốn vào các phán xét. Tỉnh giác là nhìn rõ tâm đang muốn gì, đang sợ gì, đang so đo điều gì - để rồi không bị dẫn dắt bởi những thôi thúc ấy.
Khi đứng đúng chỗ, ta không kiêu mạn khi thành công, không tuyệt vọng khi thất bại. Ta cũng không cần phải chứng minh, không cần phải gồng mình, không cần bận tâm người khác nghĩ gì về mình. Tất cả chỉ là những lớp sóng trên mặt hồ, còn bản chất của nước thì trong suốt và bình yên.
Sống giữa đời, ta vẫn phải làm việc, vẫn phải phấn đấu, nhưng phấn đấu từ sự hiểu mình chứ không phải từ nỗi sợ thua kém hay tham vọng hơn người. Khi đó, công việc trở thành sự rèn luyện, không phải cuộc đấu. Thành tựu trở thành niềm vui, không phải bằng chứng. Và con người đối với nhau trở thành bạn đồng hành, không phải đối thủ.
Theo đó, thiền sư Ajahn Chah muốn nhắc chúng ta rằng: Điều quan trọng không phải là ta hơn, bằng hay thua ai, mà là ta có tỉnh thức để không đánh mất mình trong những so sánh ấy hay không.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Đứng đúng chỗ của mình
Phật pháp và cuộc sống
16:23 28/11/2025
Cuộc đời con người hầu như chỉ xoay quanh ba ý niệm: hơn người, bằng người, hoặc thua người.
Ngôi chùa quê tôi
Phật pháp và cuộc sống
10:25 28/11/2025
Những người xa quê hương, không biết họ có suy nghĩ gì mỗi khi nhớ về quê quán, hình ảnh nào làm cho họ cảm động và đáng nhớ nhất? Chẳng hạn như dòng sông, con đò bến nước, hay những món ăn dân dã như dĩa rau muống luộc, bát nước chè xanh…
Bốn bệnh
Phật pháp và cuộc sống
09:57 28/11/2025
Chỉ Bệnh/ Đè nén các vọng tưởng/ Miễn cưỡng bắt dừng lại/ Muốn biển không nổi sóng/ Thanh Văn dụng cách này
Mùa bình yên!
Phật pháp và cuộc sống
09:51 28/11/2025
Khi ánh nắng sớm mang theo chút hơi lạnh của những ngày cuối thu, lòng người cũng trở nên thâm trầm hơn với những khoảnh khắc dừng lại ở một góc nhỏ nào đó và cầm trên tay một quyển sách hay, tạm quên đi cái ồn ã vốn quen thuộc hằng ngày, để sống trọn vẹn cho mình trong từng giây phút.
Xem thêm
