Lễ hội Lồng Tông - nét đẹp truyền thống của đồng bào Tày

Tuyên Quang - vùng văn hoá Đông Bắc Tổ quốc, là nơi hợp lưu của hai con sông Lô và Gâm mang nhiều dấu tích của nền văn hoá lâu đời. Địa bàn tỉnh có trên 20 dân tộc, chiếm số lượng đông nhất là đồng bào Tày, tiếp đến là Dao, Sán Chí, Mông...  Trong các lễ, hội văn hóa của đồng bào Tày, lễ hội Lồng Tông mang những nét văn hoá đặc trưng nhất.

Lồng Tông – có nghĩa là “xuống đồng”. Cũng như nhiều lễ hội của các dân tộc khác, Lồng tông có hai phần là phần lễ và phần hội. Phần nghi lễ chủ yếu là cúng tế trời đất và thần linh ban cho mưa thuận gió hoà, con người khoẻ mạnh, cây cối tươi tốt, mùa màng bội thu; phần hội có các trò chơi của dân làng. Lễ hội Lồng Tông thường diễn ra vào đầu tháng giêng âm lịch (sau Tết Nguyên đán). Đồng bào thường chọn bãi cỏ bằng phẳng, rộng, có vị trí trung tâm thuận lợi cho việc đi laị, vui chơi của dân bản và các bản lân cận. Những nơi có đình thì lễ hội diễn ra trên sân đình như: vùng Sơn Dương có đình Tân Trào, đình Hồng Thái, đình Thanh La. 

Phần lễ kết thúc cũng là lúc trai gái, già trẻ đã ngà ngà say. Lúc này, người ta đã dựng sẵn trên bãi rộng một cây nêu bằng cây tre mai thẳng, cao chừng 15-20m, ngọn uốn thành vòng tròn, lấy giấy hồng dán kín vòng tròn và vẽ lên một tâm điểm. Quả còn được khâu sẵn từ trước, có nhiều múi, mỗi múi một màu, bên trong được nhồi các loại hạt giống như lúa, ngô, đậu.... Khi người chủ hội gióng thanh la báo hiệu mở hội là dân bản, đặc biệt là cánh trai trẻ ào ra vui chơi. Chỗ này tung còn, chỗ kia đu quay, trèo cột, chọi gà, đánh yến, đánh sết, hát cọi, hát lượn... nhiều nơi vui chơi đến hết đêm.

Lời hát vừa là răn dạy, vừa là tỏ lời yêu thương, lạc quan yêu đời (thương nhau cách mấy sông mấy suối cũng đến; không thương cách vết chân trâu cũng không đến và lòng người dài, tay áo ngắn biết làm sao hay tháng 3 không ăn trứng kiến thì quá vụ; tháng 4 không ăn mầm giềng thì hết mùa hoặc khôn không qua con chim khướu; có lúc đậu đuôi trâu bị ngã).... 

Lễ hội Lồng Tông là một hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện khát vọng của người dân trong sự hoà hợp trời đất, âm dương; cầu mong cho cuộc sống khoẻ mạnh, no đủ, vạn vật sinh sôi...

Những trò chơi trong lễ hội thể hiện nét đẹp tâm hồn phong phú, gắn với thiên nhiên, gắn với những tập tục văn hoá lâu đời của cư dân lúa nước.

Lễ hội Lồng Tông là một trong những nét văn hoá độc đáo của dân tộc Tày, góp phần làm phong phú kho tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam...